‘Tot vanavond’. Zoiets moet piloot Patrick S. tegen zijn vrouw en kinderen hebben gezegd, voordat hij als gezagvoerder de vlucht van Barcelona naar Düsseldorf op zich zou nemen. We weten inmiddels dat die avond voor hem nooit kwam.
Deze man met minstens 6000 vlieguren en tien jaar ervaring op zijn brevet, heeft tijdens zijn carrière diverse rampen voorbij zien komen. In de praktijk van de luchtvaart, of uit de vliegopleiding waarbinnen meerdere rampen worden geanalyseerd en geëvalueerd. Deze man heeft zich gebogen over de tragische Bijlmerramp in 1992, waarbij technische mankementen voornamelijk de oorzaak waren. Over de zeer ongelukkige Helios-ramp in Griekenland, waarbij de reeks aan menselijke fouten pijnlijk genoeg was terug te leiden tot één knop die verkeerd was omgezet. Of over de MH370 die mysterieus van de radar verdween en tot op heden niet is teruggevonden.
Hij moet zich ook hebben gebogen over 9/11, de ramp die de gehele wereld en ook de luchtvaart specifiek deed schokken. De ramp die ervoor zorgde dat er binnen de vliegbranche drastisch van alles veranderde. Beveiliging en procedures op vliegvelden werden aanscherpt, inchecktijden werden vervroegd, en cockpits werden strenger beveiligd. Tot dan toe hadden de meeste vliegrampen te maken gehad met technische mankementen of menselijke fouten, met 9/11 kwam het aspect van terrorisme naar voren en hiermee de realiteit dat vliegtuigen gekaapt kunnen worden. En alsof dat niet genoeg was, bracht de MH17-ramp nóg een nieuwe bedreiging voor veiligheid met zich mee: zelfs al deze nieuwe beveiligingen kunnen niet voorkomen dat een onschuldig vliegtuig in luttele seconden uit de lucht wordt geschoten.
Geschokt was de wereld terecht. Het is zo´n ultieme aantasting op veiligheid, waartegen eigenlijk niemand zich kan wapenen. Waar nog geen miljoen uren vliegervaring tegenop kunnen. We troosten ons met de gedachte dat zulke incidenten zeer uitzonderlijk en extreem zijn, en dat zelfs met inbegrip van deze tragiek vliegen alsnog het veiligst is. En dus bestijgen piloten dagelijks weer hun cockpits en pakken passagiers dagelijks nog steeds hun vliegtuig. Omdat in de basis iedereen vertrouwt op de techniek, het materieel en het personeel. En de collega´s.
En dat maakt deze laatste ramp zo schrijnend. Voor alle 144 passagiers en hun nabestaanden. Voor de vier bemanningsleden. En voor piloot Patrick S. In een onschuldig moment verliet hij de cockpit voor toiletgebruik in de wetenschap dat hij – zoals in alle tien jaren ervoor – hierna weer binnen zou worden gelaten om plaats te nemen in zijn stoel. Om te genieten van de vlucht hoog in de lucht, een babbeltje te maken met zijn collega, of zoals nu de landing naar Düsseldorf voor te bereiden. Nooit was hij een noodlottig slachtoffer geworden van een technisch mankement. Nooit had hij een fatale menselijke fout gemaakt. Nooit was zijn vliegtuig gekaapt of uit de lucht geschoten.
Tot afgelopen dinsdag waarop hij iets afschuwelijks meemaakte van een totaal andere orde. Waarop hij aan een gesloten deur heeft gestaan, zich in eerste instantie waarschijnlijk afvragend wat het probleem kon zijn. Waarop hij zich na een paar keer kloppen zorgen is gaan maken. Waarna hij meermaals de noodcode in heeft getoetst om herhaaldelijk te merken dat deze moedwillig werd overruled. Waarop hij zich waarschijnlijk dapper heeft willen houden tegenover de bemanning en passagiers, die wellicht toen al iets van spanning hebben gemerkt. Er is dat uiterst pijnlijke moment geweest waarop hij wist: dit is goed fout. Waarop hij de verantwoordelijkheid, die hem als captain op het lijf stond geschreven, volledig machteloos uit handen moest geven. Waarop hij zich realiseerde dat hij en de rest van alle inzittenden overgeleverd waren aan het lot, overgeleverd aan iemand die er hoogstwaarschijnlijk bewust voor koos het vliegtuig om zeep te helpen.
Jarenlang heeft hij kunnen vertrouwen op zijn collega’s en co-piloten die er nota bene onder andere voor zijn om vliegrampen te voorkomen. Tot na alle jaren ervaring, na alle jaren inzet en toewijding, na alle rampen die hem niet overkwamen, juist die collega zijn grootste vijand bleek. Die ironie raakt me zo enorm. Mijn gedachten gaan uiteraard uit naar alle slachtoffers en nabestaanden, maar nu in het bijzonder ook naar hem. En daarmee naar alle piloten die zich ondanks dit gegeven toch elke dag weer zetelen naast hun collega’s, zich overgevend aan de wetenschap dat ze op hen kunnen bouwen. Voor iedere volgende witte streep aan de lucht heb ik nu des te meer respect.
Tekst: Marcella Das
Meer over de Germanwings crash
Al het nieuws is te vinden in het dossier Germanwings crash.
Verschillend
VWO