Annette Herfkens zag in november 1992 na maanden eindelijk haar vriend Willem van der Pas weer. Beiden zeer gedreven en succesvol in hun werk, hadden ze jarenlang elk in verschillende landen gewoond en gewerkt, elkaar regelmatig opzoekend. Willem van der Pas, of Pasje zoals Herfkens hem noemde, had haar al diverse keren ten huwelijk gevraagd, en nu was het eindelijk bijna zover dat zij met een serieus ‘ja’ zou antwoorden. Vanuit Pasje’s toenmalige vestigingsplaats Ho Chi Minhstad zouden zij de ochtend na Annette’s aankomst vertrekken voor een romantische vakantie in Nha Trang waar zij hun toekomst samen verder zouden uitstippelen. Het mocht niet zo zijn: op enkele kilometers van Nha Trang Airport stortte het vliegtuig met Annette en Pasje – hand in hand – neer. Annette overleefde; Pasje stierf met een glimlach op zijn gezicht.
Waardoor het vliegtuig is gecrasht is Annette al die jaren nooit precies duidelijk geworden, dus ook voor de lezers van haar boek Turbulentie blijft veel omtrent het ongeluk in het ongewisse. Herfkens’ persoonlijke verslag is pakkend geschreven, maar vertelt ons weinig over wat er is gebeurd. Zij vertelt dat het vliegtuig meters naar beneden viel, alsof het in een luchtzak terecht was gekomen. Dit maakte ze zichzelf en Pasje ook wijs, bang als zij was in het kleine en in haar ogen nauwelijks vliegwaardige toestel. Bij de tweede val pakten zij elkaars hand terwijl alle inzittenden gilden en zich maar al te goed bewust leken van de precaire situatie. Dan komt het vliegtuig te laag, raakt een aantal boomtoppen waarbij één vleugel ernstig beschadigd raakt en ‘vliegt’ nog enkele honderden meters stuurloos verder voordat het op een heuvelrug neerstort. Annette’s herinnering van het ongeval houdt op bij een harde knal tijdens de tweede val; het eerste wat zij zich vervolgens herinnert is de ravage van het neergestortte vliegtuig en de lieve glimlach op het gezicht van haar dode Pasje.
©Herfkens/Boekerij
De beschrijving in Turbulentie van de overlevingsstrijd die begon met de crash en acht dagen later eindigde met een provisorische evacuatie leest als een avonturenroman waarin kracht, moed en inventiviteit centraal staan, zonder de indruk te wekken dat zaken mooier of spannender zijn gemaakt dan ze waren. Acht dagen lang overleven in een jungle zonder eten en drinken met meerdere gebroken botten én een klaplong: ik geef het je te doen. In de media is Herfkens de vraag gesteld hoe zij deze tour de force heeft kunnen opbrengen. Ze blijft bescheiden, maar duidelijk wordt dat ze om te beginnen al een sterke en slimme vrouw was, en dat zij het op een of andere manier heeft kunnen opbrengen logisch en rationeel te blijven nadenken op een moment dat alle hoop verloren leek. Tegelijkertijd heeft ze toch altijd hoop gehouden. Aanvankelijk op redding, en toen het leven langzaam uit haar aan het wegvloeien was, ontwikkelde ze een soort ‘meta-hoop’: ze realiseerde zich dat ze vrede kon hebben met wat er was gebeurd, dat alles om haar heen mooi was en dat ze gerust voor altijd op die heuvelrug zou willen blijven. Tegelijkertijd hielden gedachten aan haar familie en vrienden haar net helder genoeg, en rekende ze op dag één uit hoelang het zou duren voordat er alarm zou worden geslagen vanwege haar radiostilte. Dan wordt ze gevonden en gered.
Haar herstel en terugkeer naar haar oude leven worden vrij summier beschreven in Turbulentie, al is het overduidelijk dat de ellende nog lang niet voorbij was toen ze eenmaal in een soort hangmat van de heuvelrug naar beneden was getild tijdens een urenlange voettocht. Wederom lijkt bescheidenheid Annette ervan te weerhouden al te diep op haar pijn en verdriet in te gaan. Liever vestigt zij de aandacht op de fysieke vooruitgang en de terugkeer van levensvreugde, waarmee zij voorkomt dat Turbulentie een te zware dobber wordt voor haar lezers. Bovendien zijn de sprongen tussen overwegend vier verschillende perioden (haar studententijd waarin Annette Pasje leert kennen, de maanden omstreeks het ongeluk, de periode veertien jaar later waarin zij terugkeert naar de plek des onheils, en het heden waarin ze het boek schrijft) een goede vondst omdat de pijn – die er evengoed natuurlijk voldoende is – op deze manier gedoseerd wordt overgebracht. Daar tussendoor verwerkt Annette ook de zoektocht naar wat er ‘mis’ is met haar zoon. Hij blijkt autistisch te zijn.
In de Volkskrant van 25 april schreef Sylvia Witteman dat die extra’s wat haar betreft niet zo gehoeven hadden, want “hierdoor ontaardt een en ander nogal eens in mindfulness, spiritualiteit en belegen trouvailles als ‘geluk zit niet in krijgen wat je wilt, maar willen wat je krijgt’. Een beetje jammer, als je je net verheugd had op een avontuurlijk boek van een dappere overlever, en niet op de zoveelste variant van Eat, Pray, Love.“ Inderdaad, niet het hele verhaal van Turbulentie staat in het teken van de ramp en de acht dagen daarna, maar dat maakt het juist een beter en completer boek. Annette geeft heel mooi weer hoe – sorry Sylvia, nog zo’n cliché – tegenslagen een mens sterker kunnen maken en dat je als mens uiteindelijk toch grotendeels de touwtjes in handen kunt houden ondanks de ogenschijnlijk onvermijdelijke samenloop van omstandigheden. En wees nou eerlijk, zoiets geeft de mens weer een beetje hoop, toch?
Annette Herfkens
Turbulentie – Ik overleefde een vliegtuigramp
Boekerij; 304 pagina’s; € 19,99
Binnenkort op Upinthesky de recensie van Alles om jullie heen is er nog van Marieke Poelman
[su_spacer size=”20″]
Dit artikel is onderdeel van de Weekend Longread over deze vliegramp
[bol_product_links block_id=”bol_55656a83f0973_selected-products” products=”9200000036134754,9200000038390642″ name=”Up_Turbulentie” sub_id=”” link_color=”003399″ subtitle_color=”000000″ pricetype_color=”000000″ price_color=”CC3300″ deliverytime_color=”009900″ background_color=”FFFFFF” border_color=”D2D2D2″ width=”472″ cols=”2″ show_bol_logo=”undefined” show_price=”1″ show_rating=”1″ show_deliverytime=”1″ link_target=”1″ image_size=”1″ admin_preview=”1″]
Verschillend
VWO