In Nederland vliegt al enkele jaren een bijzondere helikopter rond. Bijzonder, zowel qua type als qua kleur. Het is natuurlijk over de knalrode Bolkow Bo105 van Rotor and Wings, die gestationeerd staat op Lelystad Airport. Vroeger was zo’n Bolkow eigenlijk heel gewoon. Er vlogen er tientallen van rond in de kleuren van KLM Helicopters, ANWB Medical Air Assistance, de toenmalige Dienst Luchtvaart van de Rijkspolitie en natuurlijk Defensie. Maar dat is jaren geleden. Bij onze oosterburen vervullen ze nog wel taken voor bijvoorbeeld het leger, maar ook daar worden de Bolkows ingewisseld voor een modernere variant uit de Eurocopter-stal (tegenwoordig Airbus Helicopters).
Maar waarvoor gebruikt Rotor and Wings als enige in de Benelux deze jonge klassieker? Up in the Sky ging op onderzoek uit, ontdekte de bijzondere geschiedenis van de PH-RWY en mocht als passagier mee op een ruim twee uur durende trainingsvlucht vanaf Lelystad.
Boeiende geschiedenis
Het prototype van de Messerschmitt-Bölkow-Blohm Bo105, zoals het toestel officieel heet, vloog voor het eerst in 1967. Er zijn er in totaal ongeveer 1.750 gebouwd. De belangrijkste productielijnen waren in Duitsland en Canada. De productie eindigde in 2001, toen de Bo105 werd opgevolgd door de eveneens tweemotorige Eurocopter EC135.
Het toestel van Rotor and Wings stamt uit 1972 en kent een interessante historie. De helikopter begon zijn loopbaan als G-AZTI bij achtereenvolgens British Executive Air Services en North Scottish Helicopters. In 1982 vertrok het toestel naar Spanje om daar te vliegen voor Heli Espana (registratie EC-DRY). Vier jaar later kwam de heli terug naar Engeland om voor Bond Helicopters te vliegen met z’n oude Britse registratie. In 1993 werd het toestel uitgeschreven uit het luchtvaartregister. De lege romp kwam naar Nederland en werd door de Koninklijke Luchtmacht gebruikt voor instructiedoeleinden. Met een nieuwe buitenkant werd de Bo105 herbouwd om weer in dienst te treden bij Bond Helicopters, dit maal als G-BUTN. Kort daarna ging de helikopter vliegen voor de Wales Air Ambulance als G-NAAA. In 1999 werd Bond Air Services eigenaar van de heli. Uiteindelijk is het toestel in de zomer van 2012 in dienst getreden bij Rotor and Wings.
Vluchtervaring
De Bo105 oogt van buiten compact, maar is van binnen opvallend ruim. De vijfzitter biedt passagiers op de achterbank veel beenruimte. Eventuele bagage kan moeiteloos in de enorme bagageruimte, die zelfs zo groot is, dat er plek is voor twee brancards. Dan moet wel de achterbank eruit. De Bo heeft dan ook bij veel landen dienst gedaan als traumahelikopter.
Zodra beide motoren opgestart worden, neemt het lawaai in de cabine fors toe, maar met de headset op heb je daar geen last van. Het uitzicht naar buiten is prima en bovendien kun je lekker over de schouder van de vlieger(s) meekijken naar het instrumentenpaneel. Daaraan kun je zien dat deze heli al op leeftijd is, want het is met recht een analoge cockpit: volop klokjes, metertjes en wijzertjes. De heli vliegt heel stabiel, turbulentie lijkt geen vat op de kist te hebben. De motoren leveren flink wat power. Tijdens de vlucht werd als oefening een motor uitgezet, maar als passagier merk je daar niets van.
De Bo105 is tot veel meer in staat dan gedurende de vlucht met de Romeo Whisky Yankee werd ervaren. Beroemd zijn de filmpjes op Youtube van Eurocopter/Airbus en Red Bull met een laag over de bomen scherende Bolkow. Zelfs loopings behoren met deze kist tot de mogelijkheden. Een sterke maag is dan wel een voorwaarde!
Na afloop van de vlucht met de PH-RWY sprak Up in the Sky met Rob Evenhuis, eigenaar en instructeur/vlieger van Rotor and Wings, en legde hem de volgende vragen voor.
Hoe ben je op het idee gekomen om juist een wat ouder toestel als de Bo105 aan te schaffen, in plaats van bijvoorbeeld een moderne Eurocopter EC120 of EC135?
We hebben de Bo 105 een paar jaar geleden speciaal gekocht om onze leerling-beroepsvliegers te trainen op een Multi-Engine Instrument Flight Rules (ME-IFR) helikopter. Dit hebben we gedaan omdat alle offshore maatschappijen daar naar vragen en onze vliegers dus meer kans op een baan hebben. Er zijn dan ook geen operators in Europa die Single Engine-Instrument Rating vliegen en het kan ook niet op een Air Operator’s Certificate. Het multi-engine vliegen is veel complexer dan single-engine omdat je in geval van een technisch probleem wel kunt blijven vliegen maar ook een storingsanalyse moet maken en een plan van aanpak. En dat allemaal in Instrument Meteorological Conditions!
De Bo heeft geen FADEC-systeem en dus moet de vlieger goed opletten en begrijpen hoe alle systemen werken. Tijdens gesimuleerde storingen tijdens de vlucht hebben ze het flink druk en dat maakt ze uiteindelijk een betere vlieger. FADEC is trouwens de afkorting van Full Authority Digital Engine Control en slaat op de digitale elektronische regelapparatuur die volledig zelfstandig de regeling van (helikopter)motoren uitvoert.
Helikopters in dit formaat zijn maar zelden IFR certified, maar onze Bo105 is het gelukkig wel. Een EC120 is eenmotorig en niet IFR certified te krijgen, een EC135 wel maar die is gelijk veel duurder (in aanschaf) zonder veel toe te voegen.
Verder heeft de Bo de reputatie te sturen als het spreekwoordelijke scheermes en is het een oerdegelijk, over-engineered Duits product. De vliegers zijn in elk geval allemaal laaiend enthousiast.
Rotor and Wings vliegt al met Robinson R44’s en een Schweizer 300C. Wat voegt de veel zwaardere Bo105 daar aan toe?
Onze Schweizer 300 is vooral bedoeld voor de Privat Pilot Licence-opleiding en lijkt qua stuurkarakter aardig op de Bo. Onze Robinsons worden gebruikt voor de Commercial Pilot Licence-training, Verder doen onze beroepsvliegers daar alle rondvluchten mee.
De Bo 105 hebben we voor de IFR-training en bijzondere (transport)vluchten waarbij twee motoren vereist zijn. Denk aan landingen binnen de bebouwde kom, filmvluchten laag boven bebouwing, inspectievluchten op lage hoogte, VIP-vluchten en dergelijke. Zo hebben we afgelopen zomer Formule 1 wereldkampioen Lewis Hamilton nog met onze Bo vervoerd.
De rode PH-RWY is een fotogenieke helikopter, zeer in trek bij vliegtuigspotters en helikopterfanaten. Is het niet mogelijk dat jullie voor alle helifans een keer rondvluchten met de Bo105 organiseren? Of voor de echte liefhebbers misschien zelfs een air-to-air photoshoot?
Het is zeker mogelijk om een keer een Bo Fan Day te organiseren op vliegveld Lelystad. Dan reserveren we tijd voor een uitgebreide photoshoot vanaf de grond. Wanneer men graag een air-to-air shoot wil is dit ook wel te regelen. Dit kan wellicht gecombineerd worden met een rondvlucht. Maar ook een rondvlucht of zelf sturen tijdens een proefles onder leiding van een ervaren instructeur is mogelijk. Wanneer er voldoende belangstelling voor bestaat gaan we het op een zaterdag volgend voorjaar regelen en maken we er een mooie aanbieding van. We hebben ook een low-fare aanbieding voor enkele reisjes, dan mag de passagier het laatste deel met een (tandem)parachute afleggen, maar dan gaan we eerst naar Flight Level 90 (9.000 voet, ruim 2.700 meter).
Naschrift
De PH-RWY is gespoten in een felrode kleur, maar ten tijde van de foto’s tijdelijk met oranje folie beplakt ten behoeve van een sponsor. De benaming ‘Red Special’ komt eigenlijk uit de muziekwereld; het is de naam van de zelfgebouwde gitaar van Queen-gitarist Brian May.
De auteur hecht eraan om op deze plaats de medewerkers van Rotor and Wings te bedanken voor de gastvrijheid en medewerking, voor, tijdens en na de vlucht met de Bo105.
Longread
Up in the Sky heeft elke zaterdag een Weekend Longread.
Verschillend
VWO