Hans de Jong: de achterkant van het gelijk

De media staan al maandenlang bol van de berichtgeving rondom het Koningsdrama dat zich lijkt af te spelen tussen KLM en Air France. Eerder deze week nog het gerucht dat Transavia zou worden overgeheveld naar het Franse deel van de KL/AF combinatie, waarop Staatssecretaris Dijksma, nu inmiddels verantwoordelijk voor het Nederlandse luchtvaartbeleid, hals over kop naar Parijs afreisde om aan te geven dat dit wat de Nederlandse overheid betreft niet de bedoeling kon zijn. Brandje geblust?! Minister Dijsselbloem heeft namens de staatssecretaris van Infrastructuur en Milieu in een brief van 9 november de zorgen van de verschillende Kamerleden willen wegnemen en heeft daartoe een brief geschreven aan de Voorzitter van de Tweede Kamer.

Afgelopen week opnieuw twee nieuwe berichten. Eerst het bericht van een Eindhovense ondernemer die, door middel van crowdfunding, KLM wil losweken van Air France en daar €900 miljoen wil ophalen. “Air France parasiteert op KLM” luidt het bericht. Het andere bericht komt vanuit de Franse hoek. De Franse vakbond UNSA Aérien is verbolgen over het feit dat de hub Charles de Gaulle stagneert terwijl Schiphol groeit met vijf procent. Die gewiekste Nederlanders toch, hoe flikken ze het weer?! Ook steekt het de vakbond dat Air France lijnen moet sluiten en er bij KLM routes en frequenties bijkomen. Het management van AF krijgt de schuld. Niet de vakbonden die, naar het lijkt, geen enkel middel schuwen om hun gelijk te halen en om verworven rechten te behouden. Wat is die grote boze buitenwereld toch oneerlijk.

De vakbonden vergeten daarbij gemakshalve dat nog maar een paar weken geleden diezelfde leden van de vakbond de verantwoordelijke manager van AF letterlijk de kleren van het lijf scheurden. Waarom; omdat het management vanuit haar verantwoordelijkheid noodzakelijke kostenbesparingen wilden doorvoeren, nadat die maandenlang eerder door diezelfde vakbonden waren getraineerd. KLM daarentegen had in diezelfde periode wel overeenstemming bereikt met de verschillende vertegenwoordigingen van cockpit, cabine en grondpersoneel. Ook dat is niet zonder pijn gegaan neem ik aan. Dat lijkt me echter wel een wezenlijk verschil. Van het management van AF moeten de bond het kennelijk dus niet hebben, dus nu moet vadertje staat aan de bak. Geen ontslagen en bevriezing van de markttoegang tot de Franse markt voor Golf carriers. Staatssecretaris Mansveld ging de Fransen al voor in het verder buiten de deur houden van de Golf carriers. Diezelfde Franse vadertje staat heeft nog recentelijk de golfcarriers landingsrechten toegekend op de regionale Franse luchthavens Nice en dat onder druk van andere Franse belangen, de levering van Airbus vliegtuigen. Hoeveel Franse “beurre” kan je op je hoofd hebben. De vraag die je jezelf dan ook gerust kunt stellen is of het met deze partner keuze ooit goed kan komen. Het lijkt me dat de wittebroodsweken inmiddels toch wel voorbij zijn dus er lijkt een wezenlijk verschil in bedrijfsfilosofie.

Jarenlang heb ik door mijn functie te maken gehad met de KLM. We hadden toentertijd uiteraard af en toe onze verschillen van mening, maar ik had en heb nog steeds grote waardering voor het ondernemerschap en motivatie die in de genen zit van elke KLM-er. AF daarentegen heeft alle kenmerken van een log en niet slagvaardig Staatsbedrijf en de relatie tussen Staat en bedrijfsleven is een wezenlijk andere dan die tussen KLM en de Nederlandse Staat. Het governance model verschilt principieel. Gelukkig zou ik zeggen, anders had KLM zich nooit kunnen ontwikkelen tot de mondiale speler die het nu (nog) is. Hoewel ik emotioneel wel de nodige sympathie kan opbrengen voor het Eindhovense idee voor crowdfunding, denk ik niet dat dit de oplossing gaat bieden. Het tegenwoordige luchtvaartmodel is een complexe en de ontwikkeling van mondiale netwerken en bijbehorende synergiën die onlosmakelijk verbonden zijn met samenwerking, maken het voor KLM lastig, zo niet onmogelijk, om stand alone verder te gaan. Vooralsnog lijkt me dan ook de enige reële keuze om door te gaan op de ingeslagen weg. De vraag of het losweken van KLM van AF een realistische optie is lijkt me eerlijk gezegd een gepasseerd station.

De traditioneel defensieve Franse houding moet echter – wat mij betreft – wel met alle mogelijke middelen worden bestreden en ik wens Pieter Elbers en zijn team dan ook veel succes toe om de normen en waarden die het bedrijf de afgelopen decennia heeft opgebouwd, waar mogelijk en voor zover redelijkerwijze verwacht mag worden, te blijven verdedigen. Waar mogelijk moet de Nederlandse overheid binnen de beperkte mogelijkheden die ze nog heeft tot beïnvloeding KLM daar in steunen. Het bezoek van de Staatssecretaris aan Parijs laat in ieder geval – en gelukkig – zien dat de Nederlandse overheid niet zo maar dingen over haar kant laat gaan.

Defensief gedrag ligt ons niet zo goed en bij het kopiëren van de Franse aanpak kunnen we alleen maar meer verliezen. Daar zijn ze veel beter in. De tijd zal leren hoe het Koningsdrama uiteindelijk zal eindigen. Helaas is de glazen bol even niet voorhanden. Ik ga er vanuit dat er de komende tijd nog veel geschreven gaat worden over deze ongelukkige vrijage en ik beloof u dat ik dit zal blijven volgen.