De 57-jarige vliegtuigbouwkundig ingenieur Jos Stevens, woonachtig bij de Kagerplassen in de buurt van Leiden, geldt als één van de grote helikopterdeskundigen van ons land. Bijzonder daarbij is dat helikopters niet alleen een belangrijke rol spelen bij zijn dagelijks werk bij het Nederlands Lucht- en Ruimtevaartcentrum (NLR), maar ook bij zijn hobby.
Waar komt die voorliefde voor de wentelwiek vandaan? Up in the Sky sprak uitvoerig met deze sympathieke helikopterfan en vader van twee kinderen, die naast zijn helihobby ook nog graag een stukje mag fietsen.
Hoe is je belangstelling voor de luchtvaart ontstaan?
” Ik ben geboren vlakbij wat toen nog Vliegveld Beek heette. Dagelijks vlogen de vliegtuigen laag over ons huis, naar of van baan 22. Logischerwijs bestond mijn hobby uit vliegtuigen spotten en fotograferen. Al vroeg wilde ik piloot worden. Toen ik klaar was met de middelbare school ging de toenmalige Rijksluchtvaartschool voor een periode van twee jaar dicht vanwege een overvloed aan verkeersvliegers. En als militair vlieger werd ik afgekeurd. Dus viel de keuze op de Technische Hogeschool (TH) in Delft om aldaar lucht- en ruimtevaarttechniek te gaan studeren.”
Ben je tijdens je studie al in aanraking gekomen met helikopters?
” Dankzij het diploma van de middelbare school kon ik worden toegelaten tot de TH Delft. De opleiding aldaar heeft mijn verdere carrière bepaald. Was de studie aanvankelijk een noodoplossing, omdat ik (nog) geen vlieger kon worden, al snel werd het een passie en heb ik de opleiding met succes afgerond. Tijdens de studie werd ik gegrepen door het helikoptervirus: dat vliegtuigen in de lucht kunnen blijven is voor velen al een raadsel, voor helikopters geldt dat in nog hogere mate. Ook aan de TH Delft was er onder de studenten weinig animo voor helikopters. Uiteindelijk ben ik afgestudeerd op een ontwerp voor een passagiershelikopter naar specificatie van KLM Helikopters. Daar had ik stage gelopen en er bleek geen type helikopter te bestaan dat volledig voldeed aan hun eisen.”
Wat heb je tijdens je militaire dienstplicht gedaan?
” Ik had als afgestudeerd academicus het recht om de dienstplicht te vervullen als Reserve-Officier Academisch Gevormd (ROAG). Na een maand militaire opleiding in Appingedam werd ik geplaatst bij het Prins Maurits Laboratorium TNO in Rijswijk. Daar heb ik mij de resterende diensttijd beziggehouden met het opstellen van een computermodel waarmee de kwetsbaarheid van helikopters tegen vijandelijk vuur kon worden berekend. Na mijn diensttijd ben ik daar nog een klein jaar blijven werken, alvorens begin 1985 de overstap te maken naar het NLR.”
Hoe is je carrière bij het NLR begonnen?
” Via mijn studie aan de TH Delft was ik in contact gekomen met dhr. Fred Abbink, toen nog afdelingsmanager bij het NLR (hij werd later directeur). Hij heeft mij aangenomen op een vacature bij de groep Helikopters. Ik was toen nummer zeven bij de groep, tegenwoordig zijn wij met zo’n dertien personen. Onze werkzaamheden bestaan uit alles wat met (bemande en onbemande) helikopters te maken heeft.”
Waar houd je je bij het NLR zoal mee bezig?
” Bij het NLR houd ik mij bezig met helikopters in al zijn facetten. Ondersteuning van fabrikanten bij het ontwerpen en ontwikkelen, ondersteuning van gebruikers bij het verwerven en opereren, ondersteuning van de overheid bij het certificeren en veiliger maken, ondersteunen van de Europese Commissie bij het schoner maken, enzovoorts. Daarnaast doen wij ook zelf onderzoek naar vliegprestaties en vliegeigenschappen van helikopters, waarvoor wij onder andere beschikken over een helikoptersimulator en diverse rekenprogramma’s. En wij voeren uit en begeleiden het uitvoeren van diverse soorten vliegproeven.”
Ben je ook betrokken bij drones?
” Jazeker, ik geef les aan toekomstige drone-vliegers. Sinds november 2015 beschikt het NLR over de eerste erkende vliegopleiding in Nederland voor beroepsmatig vliegen met op afstand bestuurde luchtvaartuigen (drones). Het NLR is hiermee erkend voor de theorie-opleiding voor alle klassen, alsook voor de praktijkvliegopleiding voor drones tot 25 kg. Ik verzorg daarvoor één vak ‘Basisprincipes van het vliegen’ en ben reserve-trainer voor een tweede vak ‘Vliegprestaties’. In ‘mijn’ vak leer ik de vliegers over de krachten tijdens de vlucht, de besturing van vliegtuigen en helikopters, en tenslotte over hoe de gevaren van het vliegen kunnen worden herkend en voorkomen, dan wel opgelost.”
Wat is je meest memorabele helikoptermoment bij het NLR?
” Wat mij tijdens mijn loopbaan het meest is bijgebleven zijn de vluchten aan boord van een Chinook van de Koninklijke Luchtmacht. Wij moesten aan boord geluidsmetingen doen na klachten van het vliegend personeel over geluidsoverlast. Dat hebben wij geweten! Aan boord is héél veel lawaai en ook het trillingsniveau is behoorlijk. Bovendien wordt er standaard gevlogen met de zijdeur (achter de cockpit) en de laadklep achterin open. Tijdens een regenbui vloog het regenwater horizontaal door de cabine, voor erin, achter eruit. Maar wel een mooie en unieke ervaring voor een burger. Uit de metingen is gebleken dat het geluidsniveau aan boord inderdaad te hoog was. Bovendien konden wij exact laten zien waar het geluid vandaan kwam.”
Kun je iets vertellen over je website Rotorspot?
” Mijn website www.rotorspot.nl is feitelijk begonnen met het verzamelen van allerlei gegevens over (civiele) helikopterregistraties in Nederland. Dit is later uitgebreid naar de drie BeNeLux-landen en tenslotte is dit een wereldwijde databank geworden. Hiervoor maak ik gebruik van officiële registratiegegevens, openbare bronnen en veel correspondenten wereldwijd. Ik heb regelmatig contact met ongeveer 200 andere soortgelijke liefhebbers. In de jaren negentig begonnen de eerste websites op te duiken en in 1999 heb ik voorzichtig mijn eerste Rotorspot website gelanceerd met daarop historische (civiele) helikopterregisters voor alle landen van de wereld. De belangrijkste reden was het delen van mijn gegevens met anderen, maar meer nog om terugkoppeling en correcties/aanvullingen te verkrijgen.”
Is het bijhouden van zo’n website niet enorm tijdrovend?
” Dat valt wel mee. Aanvankelijk was de website vrij statisch en werd elke pagina om de drie maanden ververst. Later heb ik de website meer dynamisch gemaakt door alle gegevens in een online databank te zetten en daaruit de webpagina’s automatisch te laten genereren. De databank wordt nu elke maand vernieuwd en daarmee ook alle pagina’s. Bovendien worden nu niet alleen de historische registers gegenereerd, maar ook de actuele registers en de productielijsten voor een groot aantal helikopter-typen. De databank bevat meer dan 151.200 civiele registraties voor meer dan 86.800 verschillende helikopters (deze getallen zijn een verdubbeling ten opzichte van veertien jaar geleden). Dagelijks zijn er ruim 300 verschillende bezoekers. Zelfs fabrikanten maken gebruik van mijn website, omdat de site nauwkeuriger en recenter is dan hun eigen gegevens. Soms weten zij zelf niet waar een bepaald toestel is gebleven en dan kunnen zij dat op mijn website opzoeken.”
Hoe zie jij als helikopterdeskundige de toekomst van de helikopter?
” De helikopter is niet meer weg te denken uit deze tijd. De unieke eigenschappen maken dat de helikopter gebruikt kan worden waar vliegtuigen het laten afweten. En veel van de recente ontwikkelingen, waaraan ik ook heb mogen bijdragen, zorgen ervoor dat de helikopter stiller en zuiniger wordt, minder trillingen heeft, veiliger wordt, en ook onder slechte weersomstandigheden kan vliegen. Ik betwijfel echter of de helikopter ooit de auto als privévervoermiddel zal verdringen. Ook over het civiele nut van tiltrotor-vliegtuigen heb ik de nodige scepsis. Zolang zij niet kunnen/mogen vliegen naar het centrum van de steden, boeken zij geen tijdswinst ten opzichte van het huidige luchtvervoer en/of hogesnelheidstreinen. Daardoor zullen zij (voorlopig) het speeltje blijven van militairen en gefortuneerde zakenlui.”
Wil je nog iets kwijt aan de lezers van Up in the Sky?
” Mochten lezers geïnteresseerd zijn om helikopters van dichtbij te bekijken, dan is de Dutch Heli Day een mooie gelegenheid. Deze dag wordt georganiseerd door Joint Helicopter Pilots, dé vereniging voor helikoptervliegers in Nederland. In 2015 kon deze dag helaas geen doorgang vinden wegens bar slechte weersomstandigheden. De datum voor 2016 is nog niet bekend, maar zal worden gepubliceerd op de website www.dutchheliday.nl. ”
Verschillend
