Column Bjorn Hassert: Hogerop

Ik vat tien jaar geschiedenisonderwijs als volgt samen:

Ten eerste: geschiedenis is gekleurd. We horen meestal het verhaal van de winnaar, niet dat van de verliezer.
Ten tweede: geschiedenis is soms weinig meer dan dat. Een verhaal, dus.
Ten derde: het gaat voornamelijk om lessen over het verleden, niet om lessen uit het verleden.

Je kunt de wereldgeschiedenis ook vanuit een andere invalshoek bekijken. Vanuit een perspectief dat beter zicht biedt op hoe ‘Gisteren’ zich verhoudt tot ‘Vandaag’, of zelfs tot ‘Morgen’.
De mens wil voortdurend hogerop is zo’n alternatief gezichtspunt dat veel historische hoogte- en dieptepunten kan verklaren.

In overdrachtelijke zin kun je zo onze evolutionaire, politieke en economische geschiedenis eens opnieuw tegen het licht houden.

Na lang met hun ledematen over de grond geschuifeld te hebben, zochten onze voorouders het uiteindelijk immers hogerop. Homo Erectus, de rechtopstaande mens, was een feit.

Ook aan veel oorlogen lag weinig meer ten grondslag dan een land, bevolkingsgroep of systeem dat meende boven anderen te moeten staan.

En zou een blinde ambitie om hogerop te komen ook niet de recente global financial crisis kunnen verklaren?

In een meer letterlijke interpretatie wordt ook de luchtvaartgeschiedenis getekend door de aspiratie om hogerop te komen, door de droom om te kunnen vliegen als een vogel.

Daedalus en Icarus kregen dat als eersten voor elkaar. Tot de zon Icarus’ doe-het-zelf vleugels deed smelten.  Een les uit het verleden voor kitplane afficionados: overweeg eens een minder riskante vrijetijdsbesteding?

Marco Polo beschreef hoe de Chinezen al in de dertiende eeuw soldaten als ‘uitkijkpost’ vastbonden aan  vliegers.  Een van de oudste beschavingen ter wereld had dus al een helicopterview toen we in Europa nog te druk waren met stammenstrijd en Kruistochten.  Amerika was toen nog een prairie.  Zijn beschrijving toont bovendien aan dat Chinezen al eeuwenlang bezig zijn met luchtvaart.  Wie goed luistert, hoort ook hier een les uit het verleden: verspil geen energie met gezeur over het succes van de Gulf carriers. Die Emirati vliegen immers nog geen vijftig jaar. Leef in de 21^e eeuw, de eeuw van China.  KLM intensiveerde onlangs de banden met Chinese partners. Chapeau.

Als je de menselijke ambitie om hogerop te komen als uitgangspunt neemt, dan is Frank Whittle een van de belangrijkste personen uit de wereldgeschiedenis. Hij kreeg immers de eerste straalmotor aan de praat. Al in 1937. We zullen het nooit weten, maar wellicht had het einde van de Tweede Wereldoorlog bespoedigd kunnen worden wanneer geallieerde vliegtuigen eerder met zijn jets waren uitgerust?

Ons wereldbeeld is in ieder geval voorgoed veranderd sinds de straalmotor onder de vleugels van verkeersvliegtuigen werd gehangen. Vanaf dat moment konden we allemaal vliegen als vogels.  Hoger, sneller en verder dan ooit. De wereld werd gevoelsmatig kleiner. Luchtvaart bracht mensen dichter tot elkaar.

Daar is een mooi woord voor: Concorde. Dat is Frans voor ‘eendracht’. Een bijzonder toepasselijke naam ook voor die pijlsnelle machine, die voor elkaar kreeg wat sinds de Slag bij Hastings nog niemand was gelukt: Fransen en Britten samen om de tafel.

Luchtvaart brengt ons hogerop, en schrijft daarmee geschiedenis.