De vliegbasis Leeuwarden zit middenin één van drukste perioden van het jaar. Vanwege “Frisian Flag” zijn er 60 vliegtuigen en 1600 militairen naar Friesland gekomen om deel te nemen aan deze oefening .
Tijdens deze oefening, die twee weken duurt, oefenen vliegers van zeven landen in het gezamenlijk uitvoeren van complexe militaire luchtoperaties. Door grote aantallen vliegtuigen samen te laten oefenen, zijn de piloten goed voorbereid op internationale missies die ze samen met eventuele coalitiepartners in de toekomst zullen uitvoeren.
Intensief
Commandant van de vliegbasis Leeuwarden, kolonel Danny Traas, benadrukt het belang van dit soort grootschalige oefeningen: “Die twee weken van intensief vliegen, vergroot de slagkracht van alle deelnemende luchtmachten. Door kennis te vergroten en ‘skills’, leiderschap en effectiviteit te verbeteren, zijn de vliegers beter voorbereid op ‘tomorrow’s mission’. We evalueren gebruikte tactieken en waar nodig passen we deze aan, zodat we goed voorbereid zijn op een eventuele inzet.”
Red Flag
Grootschalige luchtoefeningen als “Frisian Flag” vinden hun oorsprong in Amerika. In de jaren ’70 is de USAF begonnen met het houden van oefeningen op de vliegbasis Nellis, onder de naam “Red Flag”. In de daaropvolgende jaren zijn er meer vergelijkbare initiatieven ontstaan, onder meer “Maple Flag” in Canada en “Anatolian Eagle” in Turkije. Wat in de jaren ’90 op Leeuwarden begon als een kleinschalige luchtverdedigingsoefening, is inmiddels uitgegroeid tot een grote ‘Large Force Exercise’ met internationaal aanzien. In sommige opzichten is Frisian Flag zelfs intensiever dan het Amerikaanse origineel. De procedure rond een missie van plannen, briefen, uitvoeren en debriefen/evalueren duurt tijdens een Red Flag meestal twee dagen. Op Leeuwarden vindt dit allemaal op één dag plaats. Omdat er dagelijk twee ‘waves’ met missies plaatsvinden, zijn alle vliegers in de gelegenheid om elke dag een oefenmissie te vliegen.
Taak
De taak die de piloten krijgen toebedeeld, verschilt per dag. Het hangt ook af van de capaciteiten van het toestel en de specialisatie van vlieger en vliegtuig. Sommige vliegtuigtypen zijn bedoeld voor één specifieke taak, zoals luchtverdediging of juist het aanvallen van gronddoelen. Andere toestellen zoals de F-16 zijn ‘multirole’ en kunnen beide taken uitvoeren. Tijdens Frisian Flag krijgt elke deelnemer afwisselend een aanvallende of verdedigende rol (“Blue Air” versus “Red Air”). Die rol kan dus van dag tot dag verschillen. Maar ook binnen één taak is er variatie. Luchtverdediging kan betekenen: het luchtruim bewaken en beschermen tegen indringers, zoals vijandige toestellen die een doel op de grond komen aanvallen. Maar het kan ook betekenen: het escorteren van ‘eigen’ vliegtuigen die een gronddoel moeten bombarderen. Of: een belangrijk vliegtuig (een AWACS-radarvliegtuig of een tanker) beschermen tegen aanvallers.
Luchtafweer
Kapitein ‘Remco’ is ‘supervising organiser’ van 322 ‘TACTES’ (TACtical Training Evaluation and Standardisation) squadron op de vliegbasis Leeuwarden. 322 squadron is de eenheid die sinds een paar jaar Frisian Flag organiseert. Remco is betrokken bij de opzet en uitvoering van de oefening. “Eén van de voordelen van Frisian Flag vergeleken met andere Europese oefeningen is het relatief grote beschikbare gebied. Het luchtruim boven een gebied van 120 bij 180 nautische mijlen (210 bij 320 kilometer) is gereserveerd voor de oefening. Grotendeels is dit boven de Noordzee, verder bestrijkt het een deel van Noord-Nederland, Duitsland en Denemarken. Met de verschillende scenario’s voor de oefenmissies proberen we het allemaal zo realistisch mogelijk te maken. Vliegers krijgen bij toerbeurt de taak om een missie te plannen en voor te bereiden. Dit betekent ook dat ze rekening moeten houden met dreiging vanaf de grond, zoals gesimuleerde luchtafweerraketten.” Doordat elk deelnemend toestel is uitgerust met een GPS-tracker, worden achteraf alle gebeurtenissen in de lucht minutieus geëvalueerd: “De mass debriefing met ‘live playback’ is een onmisbaar onderdeel geworden van de oefening.”
Air National Guard
De Amerikaanse luchtmacht is voor het derde achtereenvolgende jaar aanwezig met F-15C Eagles van de Air National Guard. Behalve de parate luchtmacht, beschikken de Verenigde Staten ook over een reserve-luchtmacht. Georganiseerd per staat, zijn deze eenheden onder meer belast met de verdediging van het luchtruim. Maar de Air National Guard wordt ook met enige regelmaat uitgezonden naar het buitenland. Het Europese deployment van de twaalf F-15’s is begonnen op Leeuwarden en duurt totaal zes maanden. Lt.Col Dan Fisscher, commandant van het 122e Expeditionary Fighter Squadron, licht toe: “Tot eind april blijven we op Leeuwarden, daarna gaan we door naar een vliegbasis in Oost-Europa. Ons personeel, afkomstig van de vliegbasis New Orleans, blijft 3 maanden in Europa. Daarna nemen onze collega’s van de Florida Air National Guard het over. Vandaar dat van de twaalf Eagles er zes van hun zijn en zes van ons. De kisten blijven allemaal een half jaar hier.” De transatlantische vlucht naar Europa ging niet helemaal zoals gepland; door weersomstandigheden op de route werd de vlucht een paar keer uitgesteld. Lt.Col Fischer: “Hier is het al prachtig lenteweer, maar boven Canada sneeuwde het behoorlijk. Ook de voor de overtocht benodigde KC-135 tankervliegtuigen hadden daar last van.”
Vanghaak
De Tornado GR.4 van de Royal Air Force is één van de oudste deelnemende types. De vele operationele vlieguren boven Irak en Afghanistan hebben hun sporen nagelaten; van de zes op Leeuwarden aanwezige Tornado’s vlogen er meestal maar drie. De beoogde uitdienststelling van de Tornado is over twee jaar, dus waarschijnlijk was dit de laatste Frisian Flag met RAF Tornado’s. Over de operationele inzetbaarheid van hun 30 jaar oude F-15’s hebben de Amerikanen weinig te klagen. Wel maakte een F-15 één keer vanwege een technisch mankement een zogenaamde ‘arrested landing’. Bijvoorbeeld in geval van een hydraulisch probleem, kan het nodig zijn om het toestel af te remmen met de noodremkabel. De meeste straaljagers zijn hiervoor uitgerust met een vanghaak.
F-35
Als het aan kolonel Traas ligt, is er volgend jaar zeker weer een Frisian Flag. Eerder deden er geruchten de ronde dat de komende paar jaar er geen Frisian Flag zou plaatsvinden vanwege de geplande introductie van de F-35. “De F-35 verwachten we pas eind 2019 op Leeuwarden, dus tot die tijd kan Frisian Flag wat mij betreft zeker doorgaan. Ik zou graag bij een volgende editie ook ‘5th generation’ gevechtsvliegtuigen als deelnemer zien. Nederlandse F-35’s zullen voorlopig nog niet deelnemen, maar Europese of Amerikaanse F-35’s misschien wel. Toestellen van de vierde generatie (zoals de F-16) en de vijfde generatie (F-22 en F-35) zullen ongetwijfeld in de toekomst samen ingezet gaan worden. Het is dus goed om hier op voorbereid te zijn en dit te gaan oefenen!”
Verschillend
VWO