Tegelijk met “Frisian Flag” vond er op de vliegbasis Eindhoven nog een tweede luchtmachtoefening plaats. Tijdens EART (European Air Refuelling Training) 2017 oefenden vier tankervliegtuigen in het gezamenlijk uitvoeren van tankeroperaties vanaf één vliegveld.
De oefening kende een moeizame start door technische problemen. Halverwege de eerste week waren alle vier de tankers echter volledig inzetbaar. Een Nederlandse KDC-10, een Duitse A310, een Franse C-135FR en een Italiaanse KC-767 vlogen meestal twee keer per dag een tankermissie. Belangrijkste ontvangers van kerosine waren de gevechtsvliegtuigen die deelnamen aan Frisian Flag. Up in the Sky vloog mee tijdens tankermissies van de Italiaanse KC-767 en Duitse A310.
Tanker tracks
De A310 en de KC-767 hebben onder elke vleugel een refuelling pod met een uitrolbare slang. Afhankelijk van hoeveel ontvangende toestellen er zullen zijn, worden één of beide slangen in de lucht uitgerold. In vredestijd is meestal van tevoren al bekend welke ‘receivers’ verwacht worden. Bijtanken van een F-16, Mirage of Tornado gaat vrij snel; in ongeveer 5 minuten tijd wordt zo’n 7000 pond kerosine overgeheveld. Het tanken gebeurt alleen in ‘air refuelling tracks’, speciaal aangewezen circuits waarin de tankers hun rondjes vliegen. Boven de Noordzee liggen onder meer de tanker tracks ‘Esso’ (ten westen van Duits-Deense grens) en ‘Shell’ (ten westen van de Waddeneilanden).
Twee systemen
De Europese NAVO-luchtmachten samen hebben maar een beperkt aantal bijtankvliegtuigen tot hun beschikking, zeker vergeleken met de Amerikaanse luchtmacht. Bovendien zijn er in Europa een groot aantal verschillende typen tankervliegtuigen, die maar beperkt uitwisselbaar zijn. Er zijn twee systemen voor het bijtanken in de lucht: de ‘flying boom’ en de ‘drogue and hose’. De Amerikaanse luchtmacht gebruikt de ‘flying boom’, een vanuit het tanktoestel bestuurbare stang, waarmee tankers als de KC-135, KDC-10 en KC-767 zijn uitgerust. De US Navy maar ook de Franse, Britse en Duitse luchtmacht gebruiken de ‘drogue and hose’, een uitrolbare slang met een flexibele trechter aan het uiteinde. Ontvangende vliegtuigen zijn meestal uitgerust om bijgetankt te worden met óf het ene, óf het andere systeem. Sommige tankervliegtuigen (zoals de Italiaanse KC-767) hebben wel beide systemen, dus zowel een ‘stang’ als een ‘slang’.
Certificering
Niet alleen de twee systemen beperken de uitwisselbaarheid, maar ook de internationale afspraken over certificering. Elke combinatie van tankertype en ontvanger moet apart gecertificeerd worden. Als een Duitse Eurofighter aan een Duitse A310 tanker mag tanken, geldt deze certificering niet ook automatisch voor een Italiaanse Eurofighter. Of andersom: als een Italiaanse KC-767 een Nederlandse F-16 mag bijtanken, is dit niet meteen geldig voor een Japanse KC-767. In oorlogssituaties is men hierin wel een stuk flexibeler dan in vredestijd. Bijvoorbeeld eerder dit jaar, toen de Nederlandse KDC-10 de luchtoperaties boven Irak en Syrië ondersteunde. Verschillende typen gevechtstoestellen, waaronder Amerikaanse, zijn toen door de KDC-10 bijgetankt.
Samenwerking
Het EATC (European Air Transport Command), dat gevestigd is op de vliegbasis Eindhoven, is een samenwerkingsverband van zeven Europese luchtmachten op het gebied van luchttransport en bijtanken in de lucht. Deze ‘seven nation army’ deelt nu samen 19 tankvliegtuigen, maar wel van 6 verschillende typen (de nieuwe A400M nog niet meegeteld). De afgelopen jaren is veel geïnvesteerd in het verbeteren van de samenwerking, om de ‘interoperabiliteit’ (uitwisselbaarheid) te vergroten. Een oefening als EART biedt de deelnemers ook de kans om ‘in elkaars keuken te kijken’ en kennis en ervaring uit te wisselen. Zo waren er dit jaar ook Amerikaanse ‘boom operators’ aanwezig, die meevlogen aan boord van de Franse C-135 en de Italiaanse KC-767. Ook kan tijdens EART geoefend worden in ‘tanker-tanker rendez-vous’. Majoor Martin, KDC-10 vlieger bij de Koninklijke Luchtmacht, licht toe: “In normale situaties is het vrijwel onmogelijk om een tanker te laten bijtanken door een andere tanker. Doordat we nu vier tankers bij elkaar hebben, wordt het mogelijk om dit te beoefenen. Dit soort grote toestellen veroorzaken ook veel turbulentie, dus twee tankers in formatie laten vliegen is niet bepaald eenvoudig!”.
Toekomstplannen
Vorig jaar ondertekenden Luxemburg en Nederland een ‘Memorandum of Understanding’ voor de gezamenlijke aanschaf van twee A330MRTT tankers. Bij dit initiatief werd heel duidelijk de deur opengezet naar andere Europese NAVO-landen om zich hier bij aan te sluiten. Recent hebben België, Duitsland en Noorwegen een intentieverklaring ondertekend, waarin concrete plannen zijn vastgelegd om deel te nemen aan het gezamenlijke tankerprogramma. Wanneer inderdaad een groter aantal landen zal deelnemen, wordt het mogelijk om nog eens zes extra tankertoestellen aan te schaffen voor de gedeelde ‘tanker pool’. Het relatieve tekort aan tankers in Europa, kan ook deels worden opgevangen met de introductie van de A400M. Omdat alle A400M vrachtvliegtuigen standaard al zijn voorzien van alle noodzakelijke brandstofleidingen en bekabeling, is alleen een ‘refuelling pod’ voldoende om van een gewone A400M een tanker te maken.
Verschillend
VWO