Nederland kent een groot aantal verdwenen vliegvelden. Ypenburg bij Den Haag is een vrij recent voorbeeld. Waar ooit straaljagers landden is een woonwijk gebouwd met 10.000 woningen. Ten tijde van de Tweede Wereldoorlog waren er veel meer vliegbases dan tegenwoordig. Een paar bekende ‘verdwenen’ vliegveldnamen: Waalhaven (Rotterdam), Buiksloot (Oostzaan) en De Mok (Texel). De Duitse Luftwaffe heeft in de laatste wereldoorlog in Nederland een drietal (nood)vliegvelden opgericht. Volkel is nog steeds een actieve militaire basis. Van de andere twee is weinig meer over: Peest/Norg en Havelte(rberg). Beide vliegvelden lagen in Drenthe. Redacteur Remco de Wit van Up in the Sky nam een kijkje in Havelte en ontdekte hier en daar toch nog sporen uit het verleden.
Eerste plannen
Enkele jaren voor de Tweede Wereldoorlog had de Koninklijke Luchtvaart Maatschappij volgens krantenberichten plannen om tussen Wapserveen en Havelte een vliegveld aan te leggen. Het moest verrijzen aan de westkant van de straatweg tussen beide dorpen. Er werd in 1938 zo’n 150 hectare heide- en bosgrond aangekocht. Verdere onderhandeldingen met grondeigenaren lagen in het verschiet. Het vliegveld is er nooit gekomen, maar vlakbij genoemde locatie begon de Duitse bezetter in 1942 met de bouw van een grote vliegbasis.
Fliegerhorst
Het vliegveld bij Havelte was bekend onder verschillende namen: Flugplatz Steenwijk, Fliegerhorst Havelte en Fliegerhorst Havelterberg. De Luftwaffe stampte in korte tijd een enorm vliegveld van 600 hectare uit de grond en kon daarbij putten uit een groot arsenaal arbeiders: Joodse mannen, gedetineerden en dwangarbeiders. In 1944 bouwden zo’n 5.600 arbeiders mee aan de Fliegerhorst. De bouw ging door tot vlak voor de bevrijding, maar de vliegbasis was al eerder min of meer operationeel. Het vliegveld bestond uit enkele start- en landingsbanen, diverse hangaars en barakken, overdekt met camouflagenetten, en 10 kilometer smalspoor. Zelfs een hunebed werd door de Duitsers uit elkaar gehaald, omdat er ruimte nodig was voor het vliegveld.
Messerschmitts
Fliegerhorst Havelterberg is oorspronkelijk ontworpen als thuisbasis voor de Messerschmitt Me 262. Dit vliegtuig, voorzien van twee straalmotoren, is ook daadwerkelijk op het Drentse vliegveld geland, maar het betrof een noodlanding (oktober 1944). Een ander vliegtuigtype uit de stal van Messerschmitt heeft wel daadwerkelijk vanaf Havelterberg gevlogen: de Messerschmitt BF 110. Deze lichte tweemotorige jachtbommenwerper werd ingezet als nachtjager. Toch zijn het vooral Luftwaffe-vliegtuigen van Fliegerhorst Leeuwarden, die van Havelterberg gebruik hebben gemaakt als uitwijkvliegveld.
Bevrijding
De geallieerden hebben op 17 september 1944 en 24 maart 1945 de Fliegerhorst en omgeving gebombardeerd. Op het vliegveld zijn door de geallieerden meer bommen gegooid dan door de Duitsers op Rotterdam. Het resulteerde in 2.000 bomkraters. Een gedeelte daarvan is nog zichtbaar in het landschap. Op 12 april 1945 hebben de Duitsers zich overgegeven, nadat ze door de Canadezen waren omsingeld. Na de oorlog zijn de klinkers van het vliegveld gebruikt voor de wederopbouw van Rotterdam en zijn de aanwezige bommen en granaten geruimd.
Wandeling
In het natuurgebied Holtingerveld (bij Havelte) is een aantal fraaie wandelroutes uitgezet. De ‘oorlogsroute’ is ruim acht kilometer lang. Het is een afwisselende rondwandeling langs hunebedden over heidevelden en door bossen. Je kunt er een schaapskudde tegenkomen. Eerlijk is eerlijk, veel is er niet te zien van de voormalige Fliegerhorst Havelterberg. De ronde poelen zijn eigenlijk bomkraters, stille getuigen uit een bewogen periode. Nu vormen ze volgens het informatiebord een woonplaats voor heidekikkers, groene kikkers en watersalamanders. De Duitsers gebruikten bij de aanleg van de startbaan mineraalrijk keileem en voegden de klinkers met kalkrijk cement. Daardoor groeien er nu bijzondere plantensoorten. In de oorlog stonden er bommenwerpers geparkeerd, nu bloeien er orchideeën. Op een open vlakte zijn nog net de contouren van een startbaan zichtbaar.
Praktische informatie
De oorlogsroute (groene bordjes op paaltjes) over het Holtingerveld kan het beste begonnen worden bij de grote parkeerplaats, vlakbij het Vlinderparadijs Papiliorama. Adres: Van Helomaweg 14, Havelte (gemeente Westerveld). Op de website van Natuurmonumenten is een routebeschrijving te downloaden. Wie meer wil weten over de Fliegerhorst moet nog even geduld hebben; een boek met historisch fotomateriaal is in voorbereiding. Regelmatig organiseert de Historische Vereniging Steenwijk en Omstreken een fietsexcursie naar de voormalige Fliegerhorst Havelterberg.
Verschillend
VWO