Ons land kent een aantal luchtvaartmusea, waarvan Aviodrome (Lelystad) en het Nationaal Militair Museum (Soesterberg) ongetwijfeld de grootste en bekendste zijn. Er is echter ook een rijtje musea, waarop het predicaat ‘klein maar fijn’ van toepassing is. Daartoe behoort zeker het vliegeniersmuseum, dat sinds 2017 is gevestigd in Fort Vuren (Rivierenland, gemeente Lingewaal, Gelderland). Het fort maakt deel uit van de Nieuwe Hollandse Waterlinie en ligt op een idyllische locatie, vlak langs de Waal en tegenover slot Loevestein. Redacteur Remco de Wit van Up in the Sky nam een kijkje in het museum en sprak met voorzitter Peter den Tek.
Initiatiefnemer
Peter den Tek ( 53 jaar, woonachtig in Gorinchem) is een veteraan van de Onderzeedienst Koninklijke Marine en sinds 2012 zeer betrokken bij de luchtoorlog boven Nederland 1940-1945. Hij is initiatiefnemer van een aantal WO2 luchtoorlog projecten, waaronder het Vliegeniersmonument Giessenlanden en Eerbetoon Geallieerde Vliegeniers Lingewaal. Peter vertelt enthousiast: “Ik geef lezingen in binnen- en buitenland over de luchtoorlog, geef lessen op scholen hierover en verzorg tours langs crashsites. Volgend jaar komen er Amerikaanse luchtmachtcadetten voor een luchtoorlog tour wat redelijk uniek is voor het rivierengebied. Er is dus meer dan alleen Market Garden of Wageningen.”
Flypast
Het vliegeniersmuseum in Fort Vuren is niet alleen een van de kleinste van ons land, het is ook een van de nieuwste. Een kleine tentoonstelling op 4 en 5 mei 2016 werd opgeluisterd met een flypast van een Lancaster van de Battle of Britain Memorial Flight. “Dit werd zo’n succes dat we na gesprekken met de beheerder van het fort de beschikking kregen over twee ruimtes voor een permanente expositie. Al snel kregen we veel luchtoorlog gerelateerde spullen van mensen die in de regio rivierenland wonen. Ook werden persoonlijke spullen van vliegeniers door hun families gedoneerd. Een uitbreiding volgde en komend jaar krijgen we nog eens twee tentoonstellingsruimtes in Fort Vuren erbij. We beschikken dan over vijf ruimtes,” aldus Peter.
Paleis
Op 10 mei 2017 werd het WO2 en Vliegeniersmuseum geopend door Prof. Mr. Pieter van Vollenhoven. Aanwezig waren onder andere vertegenwoordigers van verschillende ambassades en familieleden van geallieerde piloten, verzetsstrijders en burgerslachtoffers. Peter kan zich het gesprek met Van Vollenhoven nog goed herinneren: “Pieter zat gezellig aan het bier en sprak met nabestaanden van de vliegeniers en met mij over de luchtoorlog. De Adjudant van de Koning stond achter hem en keek mij aan en wees op haar horloge….”U moet er weer vandoor “, zei ik tegen Pieter. Waarop hij met een knipoog zei: “Worden ze weer ongeduldig, weet je wat, kom jij maar een keer naar het paleis dan kun je daar verder vertellen over de luchtoorlog.”
App
Een dag later werd ook de herdenkingsroute in Rivierenland in gebruik genomen. Op verschillende plaatsen langs deze 53 kilometer lange route staan ‘Memorial Boards’ met informatie over gecrashte vliegtuigen, bombardementen, verzetsdaden, razzia’s en dergelijke. De route herinnert aan wat in de regio is gebeurd en welke offers zijn gebracht voor onze vrijheid. Er is ook een routeapp ontwikkeld, die gratis is te downloaden via de website www.beleefroutes.nl. Tijdens het volgen van de route wordt automatisch een signaal gegeven als een informatiepunt bereikt wordt. Hierna is op de smartphone een foto, video- of audiofragment te zien en te horen waarin meer verteld wordt wat er op de betreffende locatie is gebeurd.
Vrijwilligers
Het museum wordt volledig bemand en gerund door 14 vrijwilligers. Het eerste jaar zijn er meer dan 1.500 bezoekers geweest, in het tweede jaar zelfs 7.125. Volgens Peter is het wel een mix van mensen die gericht komen en mensen die voor een drankje of hapje naar het fort komen en dan een kijkje in het museum nemen. Inkomsten komen voornamelijk uit donaties en nationale en provinciale fondsen.
Persoonlijk
Het museum stelt zich ten doel het permanent zichtbaar maken van de Lucht- en Tweede Wereldoorlog, zoals die zich in het Rivierenland heeft afgespeeld. Peter benadrukt dat dit vooral gebeurt door het vertellen van persoonlijke verhalen van vliegeniers en het tonen van persoonlijke spullen van de collectie. Het museum schetst met filmbeelden, documenten en foto’s een beeld van de situatie in Rivierenland tijden de Tweede Wereldoorlog. Vliegtuigmodellen en onderdelen van vliegtuigen maken deel uit van de collectie.
Purple
Pronkstuk van het museum is het Purple Heart, postuum uitgereikt aan Staff Sergeant Robert Martin uit Smithfield (Rhode Island). Het Purple Heart is een Amerikaanse militaire decoratie, die in naam van de president van de Verenigde Staten wordt uitgereikt aan hen die gewond of gedood zijn terwijl ze het Amerikaanse leger dienden. Robert Martin was staartschutter van een B-17 bommenwerper en verongelukte op 28 juli 1943 bij Herwijnen omdat zijn parachute niet openging. Zijn vliegtuig was even daarvoor aangevallen door vijf Duitse Focke-Wulf gevechtsvliegtuigen en crashte.
Onderwijs
Peter zet uiteen dat jongeren een belangrijke doelgroep vormen: “In ontwikkeling is een lesprogramma voor scholen, waarin de persoonlijke verhalen van de luchtoorlog centraal staan. Samen met het Erfgoed Gelderland wordt een digitaal programma en een bezoekles voor scholen in de regio aangeboden, genaamd ‘Reizen in de tijd’. Op deze manier wordt plaatselijke historie geïntegreerd in de algemene geschiedenisles op de basisschool. Ook aan het voortgezet onderwijs is gedacht. In samenwerking met het International Bomber Command Centre en Lincolnshire Aviation Heritage in Lincoln in het Verenigd Koninkrijk wordt een tweetalig project opgesteld met als doel om vanuit een internationaal perspectief de gebeurtenissen te laten zien.”
Bevrijding
Elk jaar vindt op 4 mei een herdenking plaats bij het museum. Dit gebeurt met behulp van een flypast van historische vliegtuigen. In 2018 vloog een Lancaster over Fort Vuren, gadegeslagen door honderden belangstellenden. Ook volgend jaar is deze hopelijk weer van de partij. De plannen voor 75 jaar bevrijding zijn in een vergevorderd stadium. Peter: “We zullen exposities gaan organiseren, zoals over Nieuw- Zeelandse vliegeniers die boven Nederland zijn neergeschoten. Maar ook exposities gericht op kinderen, zoals ooggetuige verhalen en anekdotes. Wist je dat piloten/bemanningen honden als mascotte hadden en soms ook meenamen op missies? Verder werken we samen met een aantal andere instanties binnen het project ‘Gelderland herdenkt’. Maar het mooie van ons museum is dat we niet gebonden zijn aan een datum of jubileum, bij ons kun je iedere dag herdenken of de bevrijding vieren bij wijze van spreken. Ook na 75 jaar bevrijding.”
Donaties
Peter besluit het interview met een oproep: “We zijn altijd op zoek naar verhalen en grote of kleine onderdelen van vliegtuigen of spullen van vliegeniers die tijdens de Tweede Wereldoorlog zijn neergekomen in Nederland. Dit soort donaties zijn zeer welkom. Samen met het bijbehorende verhaal wordt dat dan in het museum verteld en wordt ook onderdeel van een speciaal voor groepen 8 van het basisonderwijs ontwikkeld lesprogramma over de luchtoorlog.”
Kijk voor meer informatie en actuele openingstijden van het museum op www.egvl.nl.
Verschillend
VWO