Waar blijft die revolutie? – Deel 1 | Column Giel Jan

De meest noemenswaardige uitvindingen van de luchtvaart van de afgelopen honderd jaar zijn ongetwijfeld de drukcabine en de straalmotor. Twee uitvindingen die voor een ware revolutie hebben gezorgd. Hierdoor werd het mogelijk om sneller, hoger en comfortabeler te vliegen dan ooit tevoren. De overkant van de oceaan kwam binnen handbereik te liggen. Het zijn echter ook uitvindingen die ouder zijn dan de commerciële kleurentelevisie. Sindsdien zijn de ontwikkelingen in de luchtvaart vooral een kwestie van evolutie in plaats van revolutie geweest. Het is dan ook geen wonder te noemen dat de airline industrie nog steeds wordt gedomineerd door bedrijven die de introductie van de straalmotor nog hebben meegemaakt. Een waar ancien régime.

“Schat, heb jij de tickets geprint?”

Kijk niet raar op wanneer tijdens het boarden blijkt dat de helft van de mensen een uitgeprinte boarding pass bij zich heeft. Terwijl ze vaak ook voor meer dan vijfhonderd euro een smartphone hebben gekocht die het printen overbodig maakt. Het A4’tje is exemplarisch voor de reden dat de revolutie in de luchtvaart op zich laat wachten.

Veel mensen vinden vliegen namelijk een stressvolle activiteit. De mogelijkheid om bepaalde spullen vergeten zijn in te pakken, lange rijen op het vliegveld, de gate niet tijdig kunnen vinden, tijdens de vlucht naast een iets te gezet en hevig zwetend persoon zitten. Allemaal reële angsten die de reis er niet prettiger op maken.

Om mogelijke knelpunten of onzekerheden uit te sluiten (de smartphone valt opeens uit, het digitale ticket kan niet worden geopend) wordt er teruggegrepen op handelingen uit de tijd dat deze moderne onzekerheid er nog niet was. De dure smartphone moet tijdelijk plaats maken voor een A4’tje. Er wordt een week voor vertrek op to-do-lijstjes gezet dat de tickets geprint moeten worden. Met moeite wordt die oude printer weer eens aangeslingerd, want sinds de vorige vliegvakantie is het apparaat niet meer gebruikt. Tussen thuis de tas inpakken en het boarden wordt tien keer gecontroleerd of de tickets daadwerkelijk uitgeprint in de handtas zitten. Allemaal om te voorkomen genekt te worden door de irreële kans dat de smartphone er precies tijdens het boarden mee ophoudt. Naast de praktische obstakels van de lange rijen en de spoorloze gate, worden er nog wat extra ouderwetse handelingen aan het proces toegevoegd om meer mentale rust te creëren.

Waarom blijven mensen hun tickets printen? Waarom vliegen we nog steeds met de 737? Qua modernisering het houten zeilschip van de luchtvaartindustrie. Waarom zijn er zoveel 737 MAX toestellen besteld? Een houten zeilschip waar ze het roer hebben vervangen door een slecht functionerende Playstation controller. Waarom wordt de 777X weer van aluminium gebouwd terwijl de techniek om het met composite materialen te doen, zoals de 787, al lang klaarligt?

Krijgen de klanten wel wat ze willen?

Dit komt doordat de luchtvaartindustrie de klant op een verkeerde manier koning heeft gemaakt. Ze bouwen en leveren precies wat de passagiers willen: oud en vertrouwd. Vliegen als een A4’tje. Om een echt vernieuwend product te leveren moet je als producent voorbij de directe klantbehoeftes kijken. Je moet niet iets geven wat ze willen hebben, je moet ze iets geven waarvan ze niet weten dat ze het willen hebben. Zoals Henry Ford zei: als ik mijn klanten had gevraagd wat ze wilde hebben, dan hadden ze gevraagd om snellere paarden.

Dat mensen aan het begin van deze eeuw een compacte telefoon, een compacte muziekspeler en een compact apparaat om mee te internetten wilden wist iedereen. Dat ze het liefste al deze functionaliteit in één apparaat wilde hebben, wist men pas tijdens de introductie van de eerste iPhone in 2007.

Waarom blijven we in de luchtvaart, zowel passagier als producent, zo angstvallig vastklampen aan oude gewoontes? Waarom blijven we maar vragen om snellere paarden?

Het duopolie van Boeing en Airbus zorgt voor weinig drang tot innovatie. Net als de lokale monopolies die de nationale flag carriers hebben. Fabrikanten blijven volhouden dat de luchtvaartmaatschappijen niet willen betalen voor nieuwe technieken. Luchtvaartmaatschappijen blijven volhouden dat hun klanten de hogere kosten van innovatie niet willen opbrengen. En dat komt ze helemaal niet slecht uit. Oud en vertrouwd is namelijk een stuk makkelijker om te produceren dan iets nieuws. Totdat het leidt tot verouderd en onbetrouwbaar, zoals de MAX.

Low cost carriers trekken de kar?

Het argument dat de consument financieel niet klaar is voor een modernere luchtvaart is lastig vol te houden. Het feit dat low cost carriers in veel gevallen de luchtvaartmaatschappijen zijn die de afgelopen twintig jaar voor de meeste innovatie hebben gezorgd bewijst het tegenovergestelde. Je kan een miljoen mensen interviewen over wat hun behoeftes zijn tijdens de vlucht. Zaken als via secundaire luchthavens te vliegen, betalen voor eten aan boord en geen ruimbagage mee nemen zal niemand noemen in die gesprekken. Toch gaan de tickets van luchtvaartmaatschappijen die deze producten verkopen als zoete broodjes over de toonbank.

Dit zijn niet voorbeelden van de vernieuwing waar we echt op hopen, het is nog steeds proberen de paarden sneller te maken. Het laat echter zien dat de vraag naar goedkope tickets vernieuwing niet in de weg hoeft te staan. Het lijkt de revolutie juist aan te wakkeren. Dus CEO’s van Airbus, Boeing en flag carriers: stop met de race to the bottom de schuld te geven van de lage winsten en gebrekkige innovatie. De revolutie lijkt namelijk te worden ingezet door de winnaars van deze race. En kenners van de geschiedenis weten maar al te goed hoe het na een revolutie met het ancien régime afloopt.