Alweer even geleden, op 24 november, kopte NRC: “Europese Commissie: klimaateffect luchtvaart veel groter dan gedacht”. De ondertitel: “Non CO2-emissies: Andere luchtvaartemissies dragen twee keer zo veel bij aan de opwarming van aarde als CO2 zegt de Europese Commissie”. Dat trekt de belangstelling. Het is typisch zo’n artikel wat tot dieper graven zou moeten aanzetten.
NRC is meestal nog de beste krant van Nederland, de krant voor degenen die de nuance zoeken. Het valt niet mee permanent een hoog journalistiek niveau te halen, dit artikel lijkt dat te illustreren. Het is natuurlijk alweer wat weken geleden, aardse zaken als Sinterklaasgedichten schrijven, de kerstboom binnenzetten, Brexit en een ontspoorde president kunnen soms even je aandacht afleiden en het vraagt ook tijd om te graven en te overdenken.
Het zou niet nodig moeten zijn, maar om het klimaateffect kader te geven is het nodig het onderliggende lijvige rapport, Updated analysis of the non-CO2 climate impacts of aviation and potential policy measures pursuant to EU Emissions Trading System, honderdplus pagina’s, erbij te pakken. Het is zo’n rapport waar je helemaal vrolijk van wordt, goed doortimmerd, gemaakt door vooraanstaande experts, het staat. Het epistel helemaal doorspitten is een taaie klus, bijna alleen voor insiders te doen. En dan nog, om echt grip te krijgen moet je face-to-face praten. Dus vliegen, zeker als er geen goede alternatieve trein rijdt, voor ontwikkeling van kennis blijft het vooralsnog een noodzaak.
Gelukkig, zo’n rapport heeft een Executive Summary en dat maakt het een stuk beter te behappen. Nog steeds 23 pagina’s en stevig, maar de moeite waard voor degenen die serieus, genuanceerd, willen meepraten over klimaat, luchtvaart en flankerend beleid. Glashelder is hoe dan ook dat het complexe materie is. De laatste 10 jaar is veel meer duidelijk geworden, waar veel nog zich moeilijk binnen kleine marges laat vastleggen. Bijvoorbeeld, zoals door NRC genoemd, de twee keer zo grote bijdrage aan stralingsforcering; dat is een constatering die heel veel alarmbellen moet doen afgaan.
Alleen is dan essentieel dat hierover ook in de krant wordt vermeld dat er sprake is van een bijbehorende onzekerheid (5% – 95%). In het rapport wordt daar de beoordeling “low confidence” aan meegegeven. Die nuance meegeven, dan zeg je pas wat, anders houd je je bezig met stemming maken. Dus niet alleen over één waarde spreken, maar hoeveel daaronder en daarboven, dat moet worden verteld. Anders verzeil je algauw in de communicatieve mist. Lobbyisten pakken graag alleen die waarde, onder, midden of boven welke het beste in hun kraam van pas komt.
Het vergelijken van CO2– en niet-CO2-effecten is niet eenvoudig. Het is bijvoorbeeld niet mogelijk om simpelweg de niet-CO2-effecten met een vaste factor X om te rekenen naar een CO2-equivalente impact. Soms lijkt het meer op appels en peren optellen, kortlevende NOX en uitlaatstrepen afwegen tegen langlevende CO2. Om dat te voorkomen moet worden gezegd naar welke tijdhorizon wordt gekeken, vaak wordt honderd jaar genomen. Verder, het moet helder zijn hoe de effecten van emissies worden gekwantificeerd. Voor stralingsforcering zijn er bijvoorbeeld twee veelgebruikte maten in omloop die tot andere interpretatie kunnen leiden, de RF, radiative forcing, en de ERF, effective radiative forcing. In Jip en Janneke taal, er vliegt een vliegtuig hoog over en de ERF geeft dan, beter dan de RF, aan hoe het aardoppervlak daardoor opwarmt.
Twee niet-CO2-effecten springen eruit: stikstofoxiden (NOX) en uitlaatstrepen (contrails).
Stikstof
Bij de eerste lijkt het gelijk schipperen te worden. Voor een zo zuinig mogelijke straalmotor is het handig de lucht voor verbranding zoveel mogelijk te comprimeren. Alleen, de NOX-productie gaat tegelijk ook omhoog en dan zou de CO2-reductie weleens tegenwerkt kunnen gaan worden door de NOX-impact, het kind- en badwatereffect. Gelukkig hebben we kansrijke technologieën voor doorontwikkeling op de plank te liggen.
Nu leiden NOx-emissies door jets tot netto opwarming. Er bestaat ook een realistisch scenario waarbij de uitstoot van voorlopers van troposferisch ozon, zoals NOx, CH4, CO en niet methaan koolwaterstoffen flink afnemen. Tegelijkertijd wordt dan voorzien dat vliegtuigemissies toenemen. In het uiterste geval, de opwarming zou kunnen omslaan in afkoeling, lang leve de complexiteit.
Contrails
De contrails, feitelijk mensgemaakte cirruswolken op kruishoogte, leiden tot netto-opwarming. Ze werken als een spiegel en sturen de infraroodstraling naar de aarde terug. De samenstelling van contrails en hun levensduur, het wordt beïnvloed door de samenstelling van de brandstof. In de huidige Jet A1 zitten veel aromaten, stofjes als benzeen en tolueen, die tot roetemissies leiden. Duurzame luchtvaartbrandstoffen doen het beter, minder aromaten, minder roet en minder stralingsopwarming. Bedenk dan wel dat er kwalitatief én kwantitatief voldoende SAF (sustainable aviation fuel) voorhanden moet zijn. Gelukkig, de toegepaste wetenschap boekt voortgang, misschien kunnen kleine slijmerds, algen, vliegtuigen laten blijven vliegen, het zou een mooi voorbeeld van een win-win situatie zijn.
Contrails worden hoofdzakelijk gevormd in vrij kleine gebieden, ice-supersaturated and low-temperature areas. Slechts een paar honderd meter dik en hooguit een paar honderd kilometer lang. Het vermijden van deze gebieden, door goed vluchtplanning, zou een slok op de stralingsborrel kunnen schelen. Het zal niet eenvoudig zijn, het is wel kansrijk.
Zomaar wat punten uit een veel groter geheel. Maar toch, dit verder uitpluizen zou wel moeten gebeuren als het een krant van stand betreft. Voor het overzicht, rechtstreeks overgenomen uit bovengenoemd verslag, zes maatregelen die kansrijk zijn:Type of measure Main non-CO2 effect(s) addressed by the measure Financial 1. NOX-charge
2. Inclusion of aircraft NOX-emissions in EU ETSNOX Fuel 3. Reduction in maximum limit of aromatics within fuel specifications
4. Mandatory use of Sustainable Aviation Fuels (SAF)Soot particulates and contrail-cirrus ATM 5. Avoidance of ice-supersaturated areas Contrail-cirrus 6. A climate charge All (NOX, water vapour, soot, sulphates, contrails)
De oplossing
Bijbehorende onzekerheden, is dat reden om maar door te gaan met business as usual? Absoluut niet. De wetenschappelijke consensus is groot over het feit dat klimaatverandering voor een aanzienlijk deel mensgemaakt is.
We leven in het Antropoceen. De luchtvaart zal mee moeten bewegen, de gouden tijden waarin deze met fluwelen beleidshandschoenen wordt aangepakt, ze lopen ten einde. Hoe dan verder, eigenlijk is er maar één optie: meer wetenschap, fundamenteel en toegepast. Er zijn geen alternatieven. Dat is nog niet eens zo heel duur. Voor de prijs van een straaljager heb je heel veel wetenschap en dan worden we wijzer. Als er dan ook nog wat oude versleten wetenschappers voltijds worden gepromoveerd tot kleinkindoppassers, dan zal het mogelijk best wel snel kunnen gaan. Voeg creativiteit toe, een mens is daar beter in dan een autopiloot, en er is letterlijk nog een wereld te winnen.
Verschillend
VWO