Na incidenten hoor je vaak dat de piloten ‘alarm hebben geslagen’. Wat is, behalve communicatie via de radio, de manier om dit te doen en wat heeft een transponder hiermee te maken?
Wat is een transponder?
In elk vliegtuig dat geschikt is voor de commerciële luchtvaart zit een transponder. Een veelgebruikte afkorting hiervoor is XPDR. De transponder is een elektronisch apparaat dat eigenlijk niets meer doet dan antwoorden op een signaal afkomstig van een secundaire radar. Zo’n secundaire radar, die meestal op of in de buurt van een vliegveld staat, stuurt dan een radiosignaal op een ultrahoge frequentie (UHF) naar een vliegtuig. Een vliegtuig met een moderne transponder antwoordt dan niet alleen met een positie en een hoogte op basis van luchtdruk, maar ook met grondsnelheid, verticale snelheid, luchtsnelheid of mach-getal en zelfs magnetische koers. Hij verpakt al deze informatie in de vorm van een eigen radiosignaal, en stuurt dit vervolgens terug naar de secundaire radar.
Transpondercode / Squawk-code
Een andere functionaliteit dat een transponder van een vliegtuig kan doorgeven is de transponder code. In het Engels wordt dit de squawk code genoemd. Een luchtverkeersleider geeft dan een unieke viercijferige code aan een vliegtuig, waardoor hij precies kan zien welk vliegtuig waar vliegt. Hij zegt dan bijvoorbeeld: ‘KLM 1187, squawk 0663’. De piloot selecteert deze code op zijn transponder en koppelt dit terug met de woorden ‘squawk 0663, KLM 1187’. De luchtverkeersleider ziet de code 0663 dan verschijnen bij een puntje op het radarscherm. Vooral in gebieden met een druk luchtruim is dit onmisbaar. Deze squawk-code houdt het vliegtuig meestal de hele vlucht.
Transpondercodes voor de kleine luchtvaart
Er zijn ook gebieden waar geen luchtverkeersleiding aanwezig is. Hier vliegen voornamelijk kleine vliegtuigen. Deze vliegtuigen bepalen zelf waar ze vliegen en zorgen er volgens het ‘see and avoid’ principe voor dat ze niet tegen elkaar aankomen. Om toch te zien dat er VFR-verkeer vliegt, wordt er aan deze vliegtuigen gevraagd om (in Europa) de code 7000 te ‘squawken’. Wil je bijvoorbeeld als piloot van een Cessna 172 (een klein eenmotorig vliegtuig) een rondje om de toren van Schiphol Airport vliegen, dan zullen piloten van dit soort vliegtuigen in het luchtruim van Schiphol de code moeten squawken die de luchtverkeersleider aangeeft. Als ze dit luchtruim weer verlaten zal hen het volgende worden gevraagd: ‘Cessna 172, squawk VFR’. De piloot van het kleine vliegtuigje wordt dan gevraagd om op de transponder weer de code 7000 te selecteren.
Bijzondere squawkcodes
Behalve de VFR squawk codes en de unieke squawk codes die lijnvluchten krijgen, zijn er ook speciale squawk codes die wereldwijd worden gebruikt. Neem bijvoorbeeld 7500. Als je op websites zoals Flightradar vluchten 7500 ziet squawken, betekent het dat de vlucht gekaapt is. Een ezelsbruggetje om deze te onthouden is: seventy five, he has a knife. De transonder code 7600 is weer een andere. Deze wordt gebruikt om aan te geven dat de radio (of radio’s) van het desbetreffende vliegtuig stuk is. Een ezelsbruggetje voor deze is: seventy six, ik zie niks. De laatste bijzondere squawk code is 7700. Dan is er iets goed mis met het vliegtuig. 7700 is namelijk een soort noodsignaal, bedoeld om aan te geven dat het vliegtuig in nood is. Het ezelsbruggetje voor deze is seventy seven, we go to heaven.
Naast deze drie speciale codes zijn er nog een flink aantal andere speciale en vrij specifieke codes, maar deze worden niet in ieder land gebruikt. In Engeland gebruiken piloten bijvoorbeeld de squawk code 0033 als ze parachutisten aan het droppen zijn.
Verschillend
VWO