In de aanloop naar ‘Top Gun Day‘ (13 mei) spraken Renske Dragt en Leonard van den Broek voor Up in the Sky met Ian Knight, voormalig F-35 vlieger en Hans van der Werf, voormalig F-104 vlieger. In deel 2 lazen we over de overeenkomst tussen een concertpianist en een jachtvlieger. In dit derde deel gaat het over de cultuur binnen de luchtmacht. Wat is de luchtmachtcultuur nu precies? En is de beste gevechtsvlieger altijd de ‘flight lead’, de leider?
In de luchtmacht heerst de cultuur dat de man die vliegt ‘moet weten waar hij mee bezig is’. En hoe weet je dat je weet waar je mee bezig bent? Door de volgende kenmerken: Je moet extreem gedreven zijn.
Leerbaarheid
Hans en Ian: “Je moet aan de andere kant ook bescheidenheid hebben. Je loopt absoluut niet met je functie te koop, omdat het niet nodig is voor je werk, maar ook omdat je een continue drang hebt om te willen leren. Gevechtspiloten zijn bescheiden naar de buitenwereld toe, maar binnen het squadron is het juist heel open en meedogenloos. Gevechtspiloten moeten daarmee ‘teachable’, leerbaar zijn. De drang om van fouten te leren is enorm. En daar zit een buitengewoon ongekende directe wijze van communiceren aan vast. Dat was vroeger zo en dat is nu nog steeds zo. Accepteren dat iemand je op directe wijze attendeert op fouten en dat je er iets mee doet en niet bij de pakken neer gaat zitten, zijn onderdeel van de luchtmachtcultuur.”
“De drang om te willen leren is enorm: je haalt het hoogst haalbare in de vliegwereld, maar het is eigenlijk niet zo interessant. Want je bent nooit uitgeleerd. Het komt allemaal terug op de debriefing. Je doet je planning, je vluchtvoorbereiding en je vlucht, maar waar het allemaal op neerkomt is de debrief. Die is hard tegen hard waarbij rangen niet belangrijk zijn, maar waar het enige is dat telt: heb je je job goed gedaan en als je het niet goed hebt gedaan, hoe gaan we er de volgende keer voor zorgen dat het niet op dezelfde manier gaat gebeuren. Verbeter jezelf zodat je op dat topsport niveau komt.”
Ondersteboven
In een gevechtstoestel ziet men de wereld met regelmaat op de kop. De wijze waarop vliegers hun vlucht uitvoeren, is een manier waarvan wij in de burgermaatschappij nog veel zouden kunnen leren, namelijk de hiërarchie op zijn kop. Een minder ervaren luitenant kan binnen de luchtmachtstructuur een ‘flight lead’ (leider) zijn en ervaren kolonel een ‘wingman’ (volger) zijn en andersom. Schakelen tussen leiderschap en het kunnen volgen is onlosmakelijk verbonden aan een gevechtsfunctie in de lucht. Fouten worden evenredig hard gecorrigeerd door een leider als door een volger.
Stel je voor hoe dit eruit zou zien als branches op de grond dezelfde werkethos zouden gaan uitvoeren! Het is ondenkbaar in de wereld van de zorg dat een verpleegkundige de chirurg gaat vertellen dat hij het fout doet. Bam! Zo! Recht voor de raap. Of dat de startende beleidsambtenaar uit schaal 8 de zittende programmamanager uit schaal 13 zonder omwegen op fouten betrapt én daarmee confronteert. Of dat de wijkagent even aanklopt bij de korpschef om te zeggen dat het toch echt wel een tikkie beter kan. De luchtmacht heeft hierin een unieke werkwijze.
Leiderschap
Hans en Ian: “De wereld gaat prat op leiderschap, maar heel goed kunnen volgen is in de vliegwereld misschien nog wel minstens zo belangrijk. Top Gun’s: ‘You can be my wingman any time’ is hiermee dus wel degelijk ergens op gebaseerd. Het is belangrijker dat jij heel integer, netjes, exact, professioneel kan volgen (ongeacht wat je rang of je verantwoordelijkheid binnen de rest van de organisatie is) want je moet ook nog eens een keertje de seconde dat je flightlead uit de lucht geschoten wordt, het direct kunnen overnemen. En daarmee verandert de constructie van het team en moet je dus schakelen en door kunnen pakken.”
“Het aantal jaren vliegervaring of de meeste uren hebben, betekent dus niet automatisch dat jij de debriefing leidt of dat je per definitie op nummer één staat in het formatievliegen. Dat doet de flightlead, die leidt de debrief en die kijkt naar wat de prestaties zijn van de hele vlucht. Je hebt daarmee een rol te spelen in de lucht maar ook in de debrief. “
Analyseren
“Tegenwoordig staat alles op scherm en op beeld. Je kan alles analyseren via onomstotelijk bewijs. Vroeger was dat wel anders. In de Starfighter tijd had je een bepaald niveau van ervaring nodig om dit te kunnen zien. In de Starfighterperiode kreeg men de ervaring dat een leerling na een aantal klassen bepaalde fouten zou gaan maken. Daar kon je op zitten wachten. En maakte men geen fouten? Dan werd er wel voor gezorgd dat het niveau te hoog gesteld werd en je fouten ging maken. Dit creëerde vervolgens weer die bescheidenheid, maakt de vlieger ‘teachable’ en houdt de boog voor presteren continue gespannen.”
“De onderlinge directheid in de communicatie heeft ook te maken met het feit dat je elkaar moet kunnen vertrouwen. Het vertrouwen hebben dat we als team weer veilig thuiskomen. Dat bereik je alleen maar door openheid en eerlijkheid en vooral door niets binnen houden.”
Vertrouwen
“Daarom had je die vlieger-crewroom. Dat was niet om de vliegers op afstand te houden van andere gelederen binnen de luchtmacht, maar dat was om een kamer te hebben waarin er open en direct met elkaar gesproken kon worden over dingen die niet goed zijn gegaan of zaken die beter kunnen.”
“Er moet ook blind vertrouwen zijn. Je hangt met z’n tweeën in de wolken: de flightlead navigeert en de wingman hangt aan je vleugel op één meter afstand. Je kan niet naar elkaar kijken, dus je moet er blind op vertrouwen dat hij niet tegen je aan vliegt en de wingman moet erop vertrouwen dat je ‘m niet de grond invliegt, maar jullie thuisbrengt.”
In een cultuur waar brute directheid de modus is, waar fouten niet ongezien en onbesproken blijven en waar zelfreflectie op persoonlijke verbetering en performance leidend zijn in hoe je naar jezelf kijkt als mens, hoe kijk je aan tegen het daadwerkelijk uitvoeren van een missie? Is er emotie, zachtheid, breekbaarheid mogelijk wanneer je besluit dienst te nemen als gevechtsvlieger? Kan je deze reflectie ook maken?
Donderdag (13 mei) is het ‘Top Gun Day’. In aanloop naar deze bijzondere dag publiceert Up in the Sky vijf interviews met jachtvliegers bij de Koninklijke Luchtmacht! Morgen deel 4 van het Top Gun-interview met Hans van der Werf en Ian Knight: praten en doen.
Eindelijk terug: schaalmodel van de gloednieuwe Transavia A321neo
Nu te pre-orderen in de webshop! Let op: limited edition.
Verschillend
