De afgelopen tijd heeft KLM, na een maandenlange voorbereiding, miljoenen vaccins vervoerd naar tientallen bestemmingen over de hele wereld. Het vervoeren van vaccins is echter een vak apart: zo moeten sommige vaccins continu op – 80 graden Celsius worden bewaard. De vraag is dan ook: hoe werkt dat vaccinvervoer bij KLM eigenlijk?
Om die vraag te beantwoorden ging Up in the Sky deze week langs bij KLM. We spreken met Marcel Kuijn, Global Head of Pharmaceutical Logistics bij Air France KLM Martinair Cargo, en worden rondgeleid door Paul Crombach, die leiding geeft aan de COVID-19 Vaccine Transport Operational Taskforce. Voor zowel Marcel als Paul geldt dat hun baan behoorlijk is veranderd sinds het begin van de pandemie, ruim een jaar geleden.
We beginnen bij het begin. Halverwege 2020 werd bij KLM al begonnen met de voorbereidingen op vaccintransporten. Marcel: “In maart ging onze capaciteit in een week tijd met ruim 90 procent naar beneden.” Dit had ook grote gevolgen voor het vrachtvervoer bij KLM: een groot deel van de vracht wordt immers vervoerd aan boord van passagiersvluchten. Als deze worden geannuleerd, blijft ook de vracht staan. “Klanten hadden daardoor veel vracht die niet vervoerd kon worden. In korte tijd zijn we daarom overgegaan op vrij veel ‘cargo-only’-vluchten, soms met enkele passagiers aan boord.”
Netwerk
“KLM heeft een van de grootste netwerken ter wereld. Momenteel worden die voor een groot deel gedreven door vracht. Dat grote netwerk is zeer belangrijk voor vaccins. KLM heeft daarnaast al veel ervaring met het vervoer van farmaceutische producten, maar de coronavaccins zijn nóg urgenter en gevoeliger.” De maatschappij heeft daarom halverwege 2020 besloten de COVID-19 Vaccine Taskforce in het leven te roepen. “In het begin was alles nog onduidelijk. We wisten dát er waarschijnlijk een vaccin zou komen, maar nog niet wat voor vaccin dat zou zijn. Of dat het bijvoorbeeld bij – 80 graden bewaard moest worden.”
De Cargo-afdeling heeft binnen het bedrijf een hoge prioriteit. “We bieden 24/7 service met een speciaal team dat wereldwijd bereikbaar is. We verwachtten voor de toekomst al meer farmaceutisch vrachtvervoer, maar het afgelopen jaar is de capaciteit in verband met de vaccins flink toegenomen.”
Vliegtuigselectie
Het vervoeren van vaccins bij een temperatuur van – 80 graden is “behoorlijk uniek”, zo vertelt Marcel. Het koudst dat het in het vrachtruim van het vliegtuig wordt is 2 tot 8 graden. De koeling tot – 80 wordt gedaan met zogeheten dry ice, ofwel droog ijs. Van de 89 vaccins die momenteel in de maak of al in gebruik zijn, hebben er meerdere dit type koeling nodig. Een limiterende factor bij het vaccinvervoer is dan ook de beschikbaarheid van de benodigde koeling op de plaats van bestemming. “Voor iedere kilo vaccins op -80 is namelijk drie tot vier kilo droog ijs nodig.”
Er zit echter een limiet aan hoeveel droog ijs per toestel vervoerd mag worden. Dry ice bestaat namelijk uit zwaargekoelde CO2. Naarmate deze tijdens de vlucht vrijkomt, verdrukt het de zuurstof aan boord van het vliegtuig. Er zijn – in het kader van het vervoer van coronavaccins – speciale richtlijnen afgestemd met Boeing en Airbus. “Op basis daarvan wordt de vliegtuigselectie gemaakt.” Vaccins worden momenteel veelal met de Boeing 777’s vervoerd, maar zijn eerder ook meegegaan aan boord van 787’s, 747’s en A330’s.
Proces
Als de vaccins eenmaal per vrachtwagen op Schiphol zijn gearriveerd, worden ze gelijk via de grote KLM Cargo-hal naar speciale koelcellen gebracht. Daar worden de vaccins in afwachting van het vertrek van hun vlucht tijdelijk bewaard – doorgaans maar voor korte tijd. De vaccins die op extreem lage temperaturen bewaard moeten worden, komen al in een van de speciale koelboxen op Schiphol aan. Als het vliegtuig klaarstaat, worden de vaccins naar het toestel overgebracht. In het vrachtruim worden ze dan samen met de andere vracht vervoerd.
Vliegende ijskasten
Speciaal voor het vervoer van vaccins wordt gebruik gemaakt van ‘vliegende ijskasten’. Dat zijn containers waarin de vaccins gekoeld bewaard kunnen worden. Er zijn actieve en passieve koelboxen. De actieve koelboxen kunnen tot – 20 graden koelen; bij de passieve koelboxen zorgen koelelementen van dry ice ervoor dat de temperatuur verder omlaag gaat. Bij het gebruik van die laatste methode zorgt KLM ervoor dat de temperatuur in het vrachtruim hoger is dan normaal: 15 tot 25 graden. “Dat lijkt tegenstrijdig,” legt Marcel uit, “maar we kwamen erachter dat de dozen bij een lagere buitentemperatuur vanwege de nevel aan elkaar vriezen.”
Klaar voor vertrek
Als alle vracht aan boord is geladen vertrekt het vliegtuig, in dit geval een Boeing 777-300ER, als gebruikelijk. Op de plaats van bestemming worden de ‘vaccinvluchten’ van KLM regelmatig feestelijk onthaald. Inmiddels heeft KLM al vaccins naar 45 bestemmingen vervoerd, en blikt het team alvast vooruit op de nabije toekomst. Zo draagt de Cargo-tak bij aan het Covax-programma van Unicef, dat tot doel heeft coronavaccins ook beschikbaar te stellen aan armere landen. Het staat in ieder geval vast dat het vaccinteam de komende tijd nog heel hard door zal blijven werken om Nederland en de rest van de wereld zo snel mogelijk uit de coronacrisis te helpen.
Verschillend
