Veruit de meeste vliegtuigen eindigen hun vliegende bestaan op een plek waar ze worden ontmanteld. Slechts een paar honderd van de vele duizenden exemplaren gaan écht met pensioen en worden ergens tentoongesteld, doorgaans in een luchtvaartmuseum. Een klein aantal krijgt een Bed & Breakfast-functie of gaat door als restaurant. Een nog kleiner aantal rest na hun uitfasering een wel zeer merkwaardig lot.
Opgegeten
Fransman Michel Lotito, bijgenaamd Monsieur Mangetout (Meneer Alleseter), hield er aparte eetgewoonten op na. Zo werkte hij in zijn 57-jarige bestaan onder andere achttien fietsen, vijftien winkelwagens, acht televisies, zes kroonluchters, drie toiletpotten, een paar ski’s, twee bedden, een computer, een ketting van vierhonderd meter en een doodskist naar binnen. Twee jaar was hij bezig met het kasselebout maken van een Cessna 150. De G-BGTW waarmee Lotito op het internet is te zien, was het in elk geval niet: dat kistje vliegt volgens de laatste gegevens op Fligtradar nog altijd in de omgeving van Londen rond.
Voordat deze merkwaardige smulpaap aan een ‘maaltijd’ begon deed hij zich tegoed aan mineraalolie en eenmaal aan het smikkelen liet hij het drinken van grote hoeveelheden water niet achterwege. Uiteraard leverde zijn bizarre menu hem een vermelding op in het Guinness Book of Records.
Ben Sherwood schreef een boek getiteld De man die een 747 opat. In deze roman gaat een van de hoofdpersonen op zoek naar iemand die echt iets bijzonders doet. De boektitel laat er geen twijfel over bestaan om welke prestatie het gaat. Wally Chubb hoopte hiermee indruk te maken op de vrouw op wie hij al sinds zijn tiende verliefd was. Maar anders dan Michel Lotito vermaalde Chubb de onderdelen alvorens ze naar binnen te werken. Zoals te zien is op YouTube ging Lotito voor grotere stukken.
Wanneer iemands dagelijks menu over een langere periode dan vier weken niet-eetbare dingen bevat, is er sprake van pica, een eetstoornis. Een tekort aan mineralen kan hiervan de oorzaak zijn. Veeleer is het een onbewust vervolg op het kinderlijke experimenteren van wat wel en niet eetbaar is.
Begraven
Roger Hiorns, een Brit die zichzelf als kunstenaar beschouwt, begraaft vliegtuigen omdat hij vliegen haat. Fans van de PH-KBX, het voormalige regeringsvliegtuig, betreurden het dat de Fokker 70 werd verkocht aan Alliance Airlines in Australië. De ZE396, een British Aerospace BAe 125 die voorheen toebehoorde aan de Royal Air Force en regelmatig werd gebruikt door de leden van het Britse koningshuis, trof het slechter. Hiorns liet deze machine begraven op het landgoed Groot Bentveld in Zandvoort. Eerder liet hij er al twee onder spitten in Ipswich-Suffolk en Praag. Nu heeft hij zijn zinnen gezet op een Boeing 737. Zijn voornemen is er op een voormalig industriegebied bij Birmingham een ondergrondse kunstcreatie van te maken. Hiorns beschouwt het project als een monument voor de eigenaardigheid van de postindustriële landschappen van Birmingham. Het vliegveld waarover deze stad beschikt is na de Londense luchthavens en Manchester Airport de drukste van Groot-Brittannië.
De Zwitserse Christoph Büchel heeft eveneens plannen om een uitgefaseerd passagiersvliegtuig onder de grond te werken. Hij heeft zijn jet al gekocht, een Boeing 727. De rustplek van de machine in de Mojave-woestijn is ook al geregeld en de naam van het project bedacht: Terminal. Büchel zegt het toestel te willen gebruiken ter versterking van ‘de hedendaagse angst die het object over ons heeft’. De financiering is wel nog even een dingetje.
In stukjes opgehangen
Diezelfde Büchel nam een door British Airways Cityflyer afgeschreven British Aerospace Avro RJ100 op in de door hem in Glasgow gehouden expositie Last man turn off lights. Dit toestel, de G-BXAR, had een harde landing gemaakt waarbij niemand gewond was geraakt. Bij een bezoek aan de expo, waarin Büchel het beoogde psychologisch verontrustende omgevingen te creëren, was dat wel belangrijk te weten. Wat er te zien was van het vliegtuig waren een vernietigde cockpit en romp, in stukjes opgehangen aan een frame. Er omheen verbrande kleding, speelgoed, boeken, rijen passagiersstoelen en zoekgeraakte onderdelen zoals het toilet en een deur. Bij menigeen riep het geheel herinneringen op aan de terroristische bomaanslag op Pan Am Flight 103. De getroffen Boeing 747, registratie N739PA, viel boven Lockerbie in honderden stukken uit elkaar en werd binnen het kader van onderzoek gereconstrueerd. In de praktijk wordt een dergelijke reconstructie alleen toegepast na spectaculaire incidenten met veel doden en/of politieke gevolgen. De laatste vijfentwintig jaar gebeurde dit zeven keer. Zo ook de Boeing 777, registratie 9M-MRD, bekend als MH17, die getroffen werd door een luchtdoelraket.
Afgezonken
Duiken wint al jaren aan populariteit. De aarde bestaat voor zeventig procent uit water en onder dat enorme wateroppervlak valt een wondere wereld van vissen en koralen te ontdekken. En dat niet alleen. De wrakken van vergane schepen vormen voor menig duiker een bijzondere plek om omheen en doorheen te zwemmen. Maar dat alles blijkt voor sommigen onvoldoende te bekoren. Gevolg is dat steeds vaker vliegtuigen worden afgezonken. Het afzinken alleen al trekt veel belangstellenden, ook onder mensen die later nooit in duikerspakken een kijkje komen nemen hoe (het) dat toestel vergaat. Wie dat wel doet kan soms na een jaar al zien hoe het een jaar na de verplichte onderduik al een kunstmatig rif vormt voor talloze zeedieren. Om werkelijk efficiënte riffen op te leveren is het wel een voorwaarde dat een machine grondig is schoongemaakt en ontdaan van alle chemicaliën die het zeeleven kunnen schaden of het milieu kunnen belasten.
Het grootste vliegtuig dat dienstdoet als duikersobject is de voormalige 9M-MHJ, een Boeing 747-200 die ruim 23 jaar vloog bij Malaysia Airlines. Via achtereenvolgens Focus Air Cargo en Air Atlanta Icelandic kwam deze Jumbo Jet in handen van Dive Bahrain dat haar kopje onder liet gaan in het gelijknamige onderwaterpark.
Er zijn veel meer vliegtuigen als duikobject tot zinken gebracht. Enkele voorbeelden. Voor de Turkse kust kan gedoken worden naar een DC-3, een Airbus A300 en een Airbus A330. Op de bodem van de Golf van Aqaba, een zeearm van de Rode Zee, liggen een Hercules en een Lockheed L-1011 Tristar. Voor de kust van Miami bevindt zich een Boeing 727 in het oceaanwater. Dichterbij huis fungeert in de Duitse Kreidesee een Piper Aircraft 601 als duikobject. Bij het Engelse Capernwray kan in een grote overstroomde voormalige steengroeve om een Hawker Siddeley HS748 worden gezwommen.
Om een minder bekend vliegtuigtype onder water aan te treffen zal een trip naar Sint-Maarten noodzakelijk worden. Het gaat om een in Japan gebouwde Nihon Aircraft Manufacturing Corporation (NAMC) YS-11, de voormalige PJ-WIK, die na haar vliegende bestaan jarenlang dienstdeed als Heineken-bar. Toen orkaan Irma in september 2017 Sint-Maarten teisterde raakte het gebouw zwaar beschadigd dat tegen de in Heineken-kleuren gespoten YS-11 stond. Ook het vliegtuig liep beschadigingen op. Sluiting van het etablissement volgde. Omdat krakers een heenkomen in de romp vonden, werd het toestel in december 2018 op last van de overheid verplaatst naar de haven van Philipsburg. Daar lag de romp van de turboprop tot mei 2021 nog op het droge en sindsdien half onder water, te wachten op een toch wel zeer merkwaardig lot.
Omgetoverd
Een al in stukken gezaagde Airbus A330 beleefde deze maand totaal onverwacht een rit van het vliegtuigkerkhof Teruel naar de Monegrossteppe. De romp van vermoedelijk de voormalige EI-GGO óf EI-GFX, wordt daar omgetoverd tot een gebied dat de naam ‘Monegros 8.6 Airlines Experience’-podium krijgt. Tijdens het Monegros Festival 2022 zal het vliegtuig dienen als podium voor acts, maar ook als dansvloer en speciale nachtclub met ruimte voor wel heel veel mensen: de organisatoren noemen het getal duizend. Duizend! De bekende haringen in een ton zijn er niets bij.
Lees hier meer over de grootste Europese luchthaven voor vliegtuigstalling: Teruel.