Vliegen is verre van duurzaam. Vandaar dat steeds vaker wordt geadviseerd te reizen met de hogesnelheidstrein. Volgens dr. ir. Carlo van de Weijer, mobiliteitsdeskundige en directeur Smart Mobility TU Eindhoven, zullen hogesnelheidstreinen nooit een serieus alternatief zijn voor de luchtvaart.
In gesprek met het Eindhovens Dagblad verwijst hij naar een klassieke systeemwet: “Als de kosten in de verbinding zitten, zoals bij geleid vervoer, in plaats van in de knooppunten zoals bij het vliegtuig, kun je nooit goedkoop heel veel locaties met elkaar verbinden. Juist daarom is het vliegtuig zo goedkoop, dat heeft maar weinig met oneerlijke belasting te maken zoals je vaak hoort.” In een aflevering van de Universiteit van Nederland legt hij het verder uit.
Kostenplaatje
Hij laat er geen twijfel over bestaan: vliegen is niet duurzaam. Als passagier stoot je bij een tripje Amsterdam – Barcelona met de trein vijf tot tien keer minder CO2 uit dan met het vliegtuig. Daar staat wel een langere reistijd tegenover en er hangt een duurder prijskaartje aan. Deze hogere kosten worden vaak verweten aan het feit dat er, in tegenstelling tot op stroom en treinkaartjes, op kerosine en vliegtickets geen belasting wordt geheven. Volgens Van de Weijer is dat niet de hoofdreden. Zelfs bij een BTW-heffing over de vliegtickets en accijns op de brandstof om te compenseren voor alle maatschappelijke schade, wordt een vliegticket slechts 20 tot 30 euro duurder. Op een treinkaartje wordt wel belasting geheven, maar daar tegenover staat dat het treinverkeer voor grote delen gesubsidieerd wordt. Het overgrote deel van deze subsidies wordt uitgegeven aan het aanleggen en onderhouden van het spoor. Als die subsidie toegevoegd zou worden aan de prijs van een treinkaartje, zou dit 200 tot 300 euro duurder worden.
Infrastructuur
Treinkaartjes zijn dus zo duur omdat de infrastructuur zo prijzig is. Dat legt de mobiliteitsdeskundige verder uit aan de hand van de systeemwet. Twee punten met elkaar verbinden vraagt één lijn, bij vijf punten tien lijnen en dat neemt exponentieel toe met het aantal punten. Voor het verbinden van vijftig punten zijn 1225 lijnen nodig. Dus om 50 steden met elkaar te verbinden is het goedkoper 50 luchthavens aan te leggen en te onderhouden dan 50 treinstations en 1225 spoorlijnen van honderden kilometers lang. Er zal wel het een en ander zijn te combineren, maar ook in dat geval blijft er nog veel rails nodig. En daardoor is vliegen volgens Van de Weijer zo efficiënt. Een groot bijkomend voordeel is dat vliegen een stuk flexibeler is. Er kunnen makkelijk nieuwe verbindingen worden aangelegd over grotere afstanden. Het aanleggen van nieuwe rails en alle infrastructuur daar omheen, zoals tunnels, bruggen, geluidsschermen en bovenleidingen, stoot veel CO2 uit. Van de Weijer stelt dat daarmee misschien wel meer CO2 wordt uitgestoten dan dat er ooit mee zal worden bespaard. Zelfs als er CO2-vrij staal en CO2-vrijbeton verkrijgbaar zijn is het nog de vraag of een hogesnelheidslijn een verstandige investering is. De Weijer denkt aan andere investeringen, zoals zonnepanelen.
Meer treinen betekent niet minder vliegen
Met jaarlijks bijna 19.000 vluchten tussen Barcelona en Madrid is dit de meest gevlogen Europese route. Om het vliegverkeer te verminderen en de route te verduurzamen is een hogesnelheidslijn aangelegd tussen de twee steden. Sinds 2012 rijden de treinen, maar het aantal vluchten tussen de steden is nooit gedaald. Het is nog steeds de drukst bevlogen route van Europa. Meer treinen betekent dus niet per se minder vliegen, het betekent ook meer reizen en dat is volgens de mobiliteitsdeskundige niet duurzaam.
Vlootvernieuwing
Als nu wordt besloten meer hogesnelheidstreinen te laten rijden, rijden die pas over twintig jaar. De milieuwinst die hiermee wordt behaald moet dus ook vergeleken worden met vliegtuigen die dan vliegen. Die zouden zomaar eens heel erg duurzaam kunnen zijn. Van de Weijer vraagt zich dus af of het wel verstandig is om zoveel geld te investeren in hogesnelheidstreinen. Als vliegtuigen eenmaal vliegen op sustainable aviation fuel (duurzame kerosine), elektriciteit of waterstof kan het vliegtuig duurzamer zijn. Airbus wil in 2035 de eerste CO2-vrije vlucht uitvoeren.
In de onderstaande video is het hele college van Carlo van de Weijer terug te zien.
Verschillend
VWO