Wat begon als een hobby groeide uit tot een bedrijf. Een snoepwinkel, de hemel op aarde: zo noemt menig luchtvaartenthousiast de luchtvaarthobbyshop die Coen van den Heuvel runt in Eindhoven. Het is niet zijn enige bedrijf. Verliefdheid op de vrouw met wie hij onlangs is getrouwd maakte dat er ook ballonvaarten bij hem kunnen worden geboekt.
Toen Coen zijn eerste spreekbeurt moest houden wist hij het wel. Hij nam de Fokker Friendship als onderwerp. Dat vliegtuig gaf voor hem ‘een leuk geluid om mee wakker te worden’ als het om zeven uur vanaf het toenmalige Welschap (nu Eindhoven Airport) vertrok en korte tijd later over zijn ouderlijke woning in de Eindhovense wijk Stratum vloog. Coen las alles wat er maar te vinden was over luchtvaart. Was er een vliegshow, dan was Coen daar ook. Uiteraard stond hij bij Welschap vaak langs de baan. Het maakte voor hem niet uit of wat er voorbijkwam civiel was of militair: ‘Eindhoven was in die tijd vooral militair, maar het is toch raar als niemand kijkt naar een PA-18 Piper Super Cub met een PH-registratie en wel als er een R- op staat.’
Vliegtuigmodellen in de gang
Tijdens zijn bezoekjes aan de luchthaven bleven de contacten met andere vliegtuigspotters niet uit. Coen sloot zich aan bij een groepje waarmee hij ook naar andere vliegvelden ging. ‘We hadden een clubhuis achter in de tuin van de Zeelsterstraat 40 en maakten met elkaar een luchtvaarttijdschrift, Flash Aviation. We hadden zelfs lezers in Japan!’, vertelt hij. De naam van zijn luchtvaarthobbyshop herinnert nog aan dit tijdschrift. Niet dat Coen als zestienjarige al van plan was zaken op dit gebied te gaan doen. ‘Het begon gewoon toen lezers van het blad belangstelling toonden voor een vierdelige serie over vliegtuigen van luchtmachten van na de oorlog. Vervolgens liep het volledig uit de hand.’
Van het clubhuis, niet meer dan ‘een hokje’, verhuisde Coen met zijn handel naar een pand verderop in de straat. ‘De voorkamer van 84a werd ingericht als toonkamer, algauw gevolgd door de achterkamer. Toen de vliegtuigmodellen in de gang kwamen te staan en uiteindelijk zelfs op de trap, volgde de verhuizing naar het huidige pand op 177a.’ Maar ook dat pand staat na 25 jaar mudje vol. Tussentijds zette de ondernemer zijn zinnen nog op het oude luchthavengebouw van Welschap, maar tevergeefs. ‘Een paar jaar later werd het voor een habbekrats verkocht’, zucht hij. ‘Als ik dat had geweten…’
Interieur PH-MBP
Coen koopt heel veel in en niet alleen als het gaat om nieuwe items. Als iemand van een verzameling af wil, bijvoorbeeld in geval van kleiner gaan wonen of doorgaan op een bepaald type vliegtuig, koopt hij die spullen op. Onlangs gebeurde dat nog met een megagrote stapel modelbouwdozen. Het waren er zo veel dat persoon in kwestie meerdere levens zou nodig hebben om al die modellen af te krijgen. Ook na een overlijden wordt Coen geregeld benaderd. Met bedrijven waar vliegtuigen worden ontmanteld doet hij al lang geen zaken meer. ‘Er is geen eer meer aan te behalen’, zegt Coen. ‘Er wordt zo veel gesloopt.’ In het verleden sloeg hij nog wel zo nu en dan zijn slag bij Domeinen Roerende Zaken. Via die weg bemachtigde hij een schietstoel van een F-16. Die vloog de deur uit.
Een andere spectaculaire inkoop betrof het volledige interieur van de van Martinair aangekochte DC-10, registratie PH-MBP, de huidige KDC-10, registratie T-235. ‘Ik had mijn hele busje ermee volgepropt. Terwijl ik naar huis reed kwam die machine overvliegen, zonder stoelen, die zaten deels in mijn busje’, lacht Coen. In de winkel staat nog een enkel rijtje van drie. Een andere spectaculaire aankoop bestond uit de cockpitsectie van een British Aerospace Jetstream. Die doet inmiddels dienst als flight simulator bij iemand thuis. Toch is niet alles in de overvolle winkel te koop. Zoals het grote schaalmodel van een Fokker S.11 en een hele reeks schildjes. Alhoewel… zeg nooit: nooit. ‘Ik had een schietstoel staan, een wrak van een ding dat zeker niet voor de verkoop bestemd was. Ik zei altijd: “Als iemand er duizend gulden voor geeft mag hij mee.” Nooit had ik gedacht dat het ooit zou gebeuren. Met pijn in mijn hart heb ik hem verkocht toen iemand het tóch bood.” Winkeldochters zijn er ook, vooral in de vorm van boeken. Coen zit er niet mee. Vroeg of laat dient zich wel een koper aan. Boeken die hij zelf schreef over de Koninklijke Luchtmacht zijn uiteraard ook in de schappen terug te vinden. Hij schrijft met een vlotte pen.
Drie ballonnen
Voor een luchtvaartenthousiast is de belangstelling voor de ballonvaart zeker geen vanzelfsprekend gegeven. Dat was het voor Coen ook niet. ‘Als een van de begeleiders bij een kinderkamp kreeg ik een oogje op een van mijn collega’s, Annelies Maus. Zij bleek te crewen bij ballonnen. Dus ging ik ook crewen. En dat werkte’, vertelt hij. Na enkele jaren fanatiek crewen vroeg de leiding van het desbetreffende bedrijf of hij piloot wilde worden. Coen hoefde daar geen halve seconde over na te denken. Vooral het theoriedeel is niet makkelijk, daarop stranden tamelijk veel mensen. Coen liep oponthoud op door de gekkekoeienziekte die er eerst heerste tijdens zijn praktijktijd, allengs gevolgd door de kippenziekte. Ballonvaren was er daardoor niet bij, je weet immers nooit waar je uitkomt.
In 2003 haalde hij zijn brevet. In 2005 ging hij van start met zijn eigen bedrijf. Inmiddels heeft hij drie ballonnen in eigendom. De blauwe PH-ABC is de kleinste van het stel. ‘Er staat een zeven meter hoge L op die je van twintig kilometer afstand kunt zien’, zegt Coen. ‘We gebruiken hem voor lesvaarten en voor exclusieve vaarten met twee passagiers.’ De andere twee ballonnen zijn groter. In de door ICT-bedrijf Anderis gesponsorde roze ballon, registratie PH-AAA, kunnen vijf mensen mee in de mand. In de kleurrijke PH-OOO zijn dat er vier. Enthousiast licht Coen de registraties toe. ‘De triple O duidt op de duizendste heteluchtballon die in Nederland is ingeschreven. Ik zeg niet dat het de duizendste is, er zijn ballonnen herbouwd, maar het zit wel dicht in de buurt. De triple A is de eerst mogelijk zijnde registratie. En de PH-ABC refereert zowel aan het eerst ingeschreven vliegtuig in Nederland, de PH-ABC, als aan mijn gezin: de A van Annelies, mijn vrouw, jawel, de B van onze dochter Bieke en de C van Coen, mijn eigen naam.’
Ballonvaart: afhankelijk van wind, licht en donker
Met de ballonvaart richt Coen zich niet direct op luchtvaartenthousiasten, ook al raken mensen die zijn luchtvaarthobbyshop bezoeken er soms wel voor in om in de mand te stappen. Maar het zijn vooral Brabanders die met Coen of collega-ballonvaarder Joost van Schaik de lucht in gaan. Een ballonvaart begint ermee dat het dunne onbrandbare doek op de grond wordt uitgespreid, met de mand op de kant. Met een grote ventilator wordt koude lucht naar binnen geblazen waardoor het omhulsel bol komt te staan. Vervolgens gaan de gasbranders aan om de lucht in de ballon te verhitten, waardoor hij omhoogkomt en de mand rechtop trekt. Omdat warme lucht lichter is dan koude, stijgt de ballon op. De hoogte van de ballon valt te regelen door de gasbranders meer of minder te laten branden waardoor de lucht in de ballon warmer of minder warm wordt.
Behalve over een hoofdbrander beschikken Coen en zijn collega ook over een veebrander. Paarden schrikken meer en vaker dan koeien, is de ervaring. ‘Ik ben twee keer midden tussen de koeien geland’, vertelt Coen. ‘In beide gevallen met toestemming van de boer. De crew zorgt voor het contact. Ik zet de ballon rechtop neer, breek de boel pas af na zijn akkoord en volg zijn aanwijzingen. Als hij zegt dat je doormoet is het de vraag of dat dit kan, het is afhankelijk van licht en donker.’ Maar dankzij zijn welwillende opstelling heeft Coen geen slechte ervaringen hiermee. ‘Een zachte landing kan ik niet voorspellen’, zegt hij. ‘Dat is afhankelijk van wind.’
Op zijn jack staat de tekst “Mijn eerste ballonvaart”. ‘Voor veel mensen blijft het bij die eerste vaart. Maar omdat bij elke vaart bezig bent met veiligheid, is het telkens weer opnieuw instappen. Altijd is alles anders, je weet niet waar je uitkomt na één uur varen. Iedere vaart is voor mij weer de eerste.’ Met de ABC landde hij zelfs ooit op een skipiste. ‘Dat betekende alles met een sleetje naar beneden sjouwen’, lacht hij. Want nee, daar komt de crew niet met een volgauto om de boel even makkelijk in te laden. En van de gebruikelijke champagnedoop kwam het evenmin.
Vrij als een vogel in de lucht
Ondanks de coronapandemie was het voor de Flash Aviation Shop goed zakendoen. Coen kreeg veel bestellingen binnen via het internet, waarbij het opviel dat de modelbouwhobby door velen opnieuw werd opgepakt. Maar de ballonvaart kwam voor langere tijd helemaal stil te liggen. ‘Wat daar aan inkomsten wegviel, werd aan de andere kant weer goed gemaakt’, zegt Coen. Een serieus probleem diende zich aan om het brevet voor ballonvaarten geldig te houden. Elke 180 dagen moeten daarvoor drie vaarten worden gemaakt in de grootste ballon waarmee je vaart. Een verlenging ervan met 180 dagen bood uitkomst.
Sinds juni hangt Coen met zijn ballonnen weer geregeld in de lucht. En niet alleen daarbij voelt hij zich zo vrij als een vogel. ‘Ik kan het zelf helemaal organiseren zoals ik het wil’, vertelt hij. ‘Mijn pand is afbetaald. Personeel heb ik niet meer. Ik kan de tijd nemen voor klanten. Daarbij heb ik een soort kappersfunctie: ze vertellen me van alles en niet alleen luchtvaartgerelateerd. Op het internet werk ik niet met een mandje maar met email. Mensen krijgen van mij persoonlijk antwoord. Jaarlijks organiseer ik een nieuwjaarsborrel voor modelbouwers. Dat ging dit jaar dus ook niet door.’ Datzelfde gold voor allerlei luchtvaartbeurzen. Coen hoopt wat iedereen hoopt: dat de coronabeperkingen binnenkort definitief verleden tijd zijn.