Bijna dertig jaar vloog de Koninklijke Luchtmacht met de McDonnell Douglas KDC-10. Vandaag vertrekt de laatste naar haar nieuwe eigenaar. Daarmee komt tevens een einde aan het tijdperk van grote driemotorige jets in Nederland.
Beide KDC-10’s kwamen eind 1995 in dienst bij de Koninklijke luchtmacht. Het toestel was met afstand het grootste vliegtuig dat de luchtmacht tot dan toe in dienst heeft gehad. De vliegtuigen kregen een wit-blauwe livery, lijkend op het (oude) kleurenschema van de KC-10 tankers van de Amerikaanse luchtmacht.
Tanker-transport
De Koninklijke luchtmacht schafte KDC-10’s aan om de transportcapaciteit te vergroten en om ‘eigen’ tankercapaciteit ter beschikking te hebben. Hiermee werd Nederland minder afhankelijk van de Amerikaanse luchtmacht en andere NAVO-partners. In de eerste jaren zette de KLu de toestellen voor de helft van de tijd in als tanker en voor de andere helft voor transporttaken. Soms werden beide taken gecombineerd, zoals bij deelname aan luchtmacht-oefeningen in de Verenigde Staten. Deelnemende F-16’s konden tijdens de overtocht worden bijgetankt en tegelijkertijd werd personeel en materiaal vervoerd.
Operationele inzet van de KDC-10
De vuurdoop voor de Nederlandse KDC-10 volgde in 1996. In november van dat jaar werden de KDC-10’s met regelmaat ingezet om geallieerde gevechtsvliegtuigen bij te tanken die deelnamen aan operatie ‘Decisive Endeavour’ boven het voormalige Joegoslavië. Tijdens de luchtoorlog boven Kosovo in 1999 (operatie ‘Allied Force’) kwamen de Nederlandse KDC-10’s opnieuw veelvuldig in actie. Tussen maart en juni 1999 voerden beide toestellen meer dan 130 tankermissies uit boven de Adriatische zee. Tijdens de Kosovo-crisis werd de flexibiliteit van de KDC-10 op een ongewone manier aangetoond. Een KDC-10 voorzag eerst boven Zuidoost-Europa NAVO-vliegtuigen van brandstof. Daarna nam de machine op het vliegveld van Skopje in Macedonië vluchtelingen uit Kosovo aan boord en bracht hen naar Nederland.
Humanitaire hulp met de KDC-10
Bij de aanschaf van de toestellen kreeg de ondersteuningstaak van vredesoperaties en humanitaire noodhulp hoge prioriteit. In de eerste drie jaar van hun carrière bij de luchtmacht werd ongeveer een derde van de vlieguren hiervoor gebruikt. De inzet als tanker tijdens de VN-operaties boven Joegoslavië is hier ook in meegeteld. In de afgelopen 25 jaar vervoerden de KDC-10’s talloze malen allerlei soorten hulpgoederen naar crisisgebieden in de hele wereld. De machines voerden internationale hulpvluchten uit naar onder meer Haïti (na de aardbeving in 2010), Zuid-Soedan (evacuatie van Nederlanders in 2013), Filipijnen (2013, na tyfoon Haiyan) en Sint-Maarten (orkaan Irma in 2017). Na de zeebeving op 26 december 2005 vloog een KDC-10 naar Indonesië en Sri Lanka met hulpgoederen, een noodhospitaal en een medisch team. In mei van dit jaar vloog de T-235 ‘Jan Scheffer’ nog naar India met medische hulpgoederen voor de bestrijding van de covid-pandemie.
Modernisering
In tegenstelling tot de Amerikaanse KC-10 Extender, zit de Nederlandse ‘boom operator’ in de cockpit. De buis wordt op afstand gemanoeuvreerd en in goede positie gebracht. Met behulp van camera’s heeft de boom operator zicht op de bijtankbuis en het ontvangende toestel. Tussen eind 2009 en begin 2010 kregen beide KDC-10’s een nieuw camerasysteem voor de boom-operator. Met het oude camerasysteem met beeldschermen kreeg de boomoperator niet in alle situaties goed zicht op het ontvangende vliegtuig. TNO ontwikkelde met Defensie en KLM een nieuw systeem met 3D technieken. De boom-operator draagt een 3D-bril, waarmee het zicht zelfs beter is dan met het blote oog.
Oorspronkelijk zou tegelijk met het nieuwe camerasysteem, ook een modernisering van de cockpit plaatsvinden. Maar omdat het ‘Cockpit Upgrade Programme’ (CUP) vertraging opliep, zijn deze twee projecten losgekoppeld. Als eerste onderging DC-10 T-255 de CUP. Uiteindelijk heeft dit toestel maar zeer kort dienst gedaan. Voordeel was wel, dat alle ‘kinderziekten’ al overwonnen waren en de modificatie van de twee KDC-10’s een stuk sneller kon verlopen. De analoge cockpitinstrumenten zijn grotendeels vervangen door beeldschermen, ook de motorinstrumenten zijn gedigitaliseerd. Verder is een militaire GPS geïnstalleerd en zijn de toestellen uitgerust met Link16. Dit NAVO-systeem stelt vliegtuigen maar ook grondeenheden in staat om belangrijke informatie met elkaar te delen.
Recente militaire operaties
In de afgelopen jaren zijn de KDC-10’s ook nog regelmatig ingezet, om internationale militaire operaties te ondersteunen. In 2002 tijdens ‘Enduring Freedom’, de NAVO-operaties in Afghanistan, opereerde een KDC-10 tijdelijk vanuit Qatar en later Kirgizië. Het toestel werd ingezet als tankvliegtuig voor de geallieerde gevechtsvliegtuigen. In 2004 werd opnieuw een KDC-10 ingezet, samen met F-16’s in het kader van de ISAF-operatie in Afghanistan. In 2017 werd een KDC-10 twee keer gedurende een aantal maanden tijdelijk gestationeerd in Koeweit. Vanaf de vliegbasis Al-Mubarak ondersteunde het tankvliegtuig de militaire operaties tegen IS boven Irak en Oost Syrië.
Oefening
Deelname aan luchtmachtoefeningen en andere overzeese ‘deployments’ werden ook vaak ondersteund door de KDC-10. Ook kwam het voor dat de KDC-10 zelfstandig deelnam aan internationale oefeningen. Zo vertegenwoordigde de T-235 Nederland tijdens de Turkse oefening ‘Anatolian Eagle’ in juni 2016. De eerste en enige keer dat een KDC-10 deelnam aan de grootschalige Amerikaanse oefening ‘Red Flag’ was in maart 2019. Kapitein Ralph, copiloot op de KDC-10, zei hier destijds tegen Up in the Sky het volgende over: “Wat betreft het operationele vlak en de uitvoering van de missies is Red Flag een waardevolle oefening ten opzichte van een aantal andere oefeningen. Doordat wij met onze kist en crew net als alle andere deelnemers vanaf Nellis AFB opereren, kunnen we direct betrokken worden bij de planning, uitvoering en debriefing van de missies.”
Vervanging van de KDC-10
In plaats van ‘eigen’ tankers aan te schaffen ter vervanging van de KDC-10, heeft Nederland gekozen om samen te werken met een aantal Europese partners. Samen met onder meer Duitsland, België, Noorwegen en Tsjechië worden negen A330 MRTT (Multi Role Tanker Transport)-toestellen aangeschaft. Vijf hiervan zullen op Eindhoven worden gestationeerd. Inmiddels hebben drie A330 tankers al Eindhoven als thuisbasis. De komst van de A330-toestellen en het vertrek van de laatste KDC-10 betekent een definitief einde voor de ‘wide body three holers’ in Nederland.
KDC-10 T-264 ‘Prins Bernard’ in de witte livery © Leonard van den Broek De witte staart van de T-235 met de bijtankbuis © Leonard van den Broek De T-235 in de grijze beschildering en witte belettering © Leonard van den Broek Tegelijk met het grijze kleurenschema kwam de witte belettering © Leonard van den Broek Nachtopname van KDC-10’s. De T-235 heeft op de staart de jubileumbeschildering van 70 jaar 334 squadron © Leonard van den Broek De T-264 in grijze beschildering en zwarte belettering © Leonard van den Broek KDC-10 T-264 van de Koninklijke Luchtmacht © Leonard van den Broek De zwarte belettering kwam na het moderniseringsprogramma © Leonard van den Broek T-235 met ‘jubileumstaart’ naast haar opvolger, de A330MRTT. © Leonard van den Broek DC-10 T-255, de kortstondige derde DC-10 van de luchtmacht © Leonard van den Broek
