De publicatie van het boek ‘Omarm de chaos’ van hoogleraar Jan Rotmans is ingeslagen als een bom. Het moment is goed gekozen. Van 31 oktober tot 12 november vindt in Glasgow de gorte internationale klimaattop plaats. De conferentie wordt gezien als de belangrijkste sinds 2015, toen het Klimaatakkoord van Parijs werd gesloten. Klimaat en de verandering van ons klimaat zijn hot, ook met betrekking tot Schiphol.
Jan Rotmans, als hoogleraar verbonden aan de Erasmus Universiteit in Rotterdam, schetst in zijn boek hoe Nederland er over honderd jaar uit zou kunnen zien. Het ‘Groene Hart’ wordt het ‘Blauwe Hart’, als antwoord op de gestage zeespiegelstijging en meer waterafvoer van de rivieren. Gevolg: de Randstad verandert, denkt hij, in een groenblauwe metropool met eilanden voor de kust.
Verzet tegen het water, noemt Rotmans “niet meer volhoudbaar. Het is niet zoals het moet, maar zoals het kan”, zegt de professor die met zijn boek het debat over de toekomst van Nederland wil openen. Volgens hem ontbreekt er nog steeds een toekomstvisie voor ons land. En niet onbelangrijk, de komende tien jaar zijn bepalend. Er is dus werk aan de winkel.
In zijn boek gaat hij uit van een zeespiegelstijging van 1 meter de komende 100 jaar. Dat komt bovenop de verwachte bodemdaling van ook 1 meter. Een snelle rekensom leert dat de Randstad in 2121 voor het grootste deel op zo’n 8 tot 10 meter onder zeeniveau komt te liggen. Water afvoeren wordt in dat geval bijna onmogelijk en in ieder geval onbetaalbaar.
Volgens Rotmans zit er niks anders op dan het water toe te laten. De Randstad als het ‘Blauwe Hart’ van Nederland, deels onder water met uitzondering van de cultuurhistorische steden. De Haarlemmermeer geven we terug aan de natuur, net zoals het vroeger ooit was. Vliegveld Schiphol wordt een eiland op zee! De hele kust krijgt als verdedigingslinie een soort Waddenstructuur.
Je laat het water toe, maar je moet je ook blijven beschermen. Alleen zullen de nieuwe Deltawerken anders zijn dan de oude: de kust krijgt een natuurlijker verloop. Naast een blauwe Randstad ontstaat volgens de visie van Jan Rotmans in het hoger gelegen Oost-Nederland de ‘Kantstad’, een grotendeels verstedelijkt landschap waar de helft van het huidige landbouwareaal verandert in bos en natuur.
Schiphol op zee
Al in de jaren zestig waren er plannen voor een Tweede Nationale Luchthaven in de Markerwaard ter ontlasting van Schiphol, die uiteindelijk in 2003 van tafel verdwenen. In de jaren negentig van de vorige eeuw zijn er verschillende onderzoeken gedaan naar een mogelijkheid tot het verplaatsen van Schiphol naar zee, onder andere door TU Delft en baggeraar Boskalis.
Het oorspronkelijk ‘Schiphol op Zee’ zou gerealiseerd worden op een nieuw opgespoten stuk land in de Noordzee, de IJvlakte genaamd, op zo’n 5 à 7 km uit de kust ten westnoordwesten van IJmuiden, ruwweg ter hoogte van Wijk aan Zee. Door het aanleggen van de banen in zee zou er sprake zijn van minder overlast onder de aanvliegroutes van de vliegtuigen die bijna allemaal boven zee zouden komen te liggen.
Zo zou het verplaatsen van de luchthaven de leefkwaliteit van 1,5 miljoen mensen verbeteren. Een ander voordeel is dat de locatie waar Schiphol nu is gelegen verder ontwikkeld kan worden met tienduizenden woningen, waar nu al een nijpend tekort aan is in deze regio. In 2019 liet Cora van Nieuwenhuizen, toenmalig minister van Infrastructuur en Waterstaat, weten dat – aldus de resultaten van de quickscan die zij heeft laten uitvoeren – Schiphol niet verplaatst zal worden naar een locatie op zee. De geschatte kosten van deze verplaatsing worden geschat op 45 miljard euro.
Alleen heeft de harde werkelijkheid deze plannen inmiddels ingehaald. Schiphol bevindt zich over 100 jaar volgens Jan Rotmans op zee, in de ondergelopen Haarlemmermeer. Wat dat betekent voor de toekomst van onze nationale luchthaven moet volgens de hoogleraar snel in beeld worden gebracht. Hoe krijg je al die passagiers bijvoorbeeld op Schiphol? Vormt de komst van de zogenaamde hyperloop mogelijk een oplossing?
In eerdere verouderde rapporten is al eens beschreven wat de invloed van een luchthaveneiland op de zee zou hebben. De mate daarvan leek mee te vallen, net zoals de problemen met vogels en vliegveiligheid. De vraag of het maatschappelijk inpasbaar is moet ook nog beantwoord worden. Schiphol zal zeker niet de eerste luchthaven in zee zijn. Zo liggen de luchthavens Changi (Singapore), Kansai (Osaka, Japan) en de door Nederlandse baggeraars opgespoten Internationale luchthaven van Hongkong op kunstmatig aangelegde eilanden.