Zo vrij als een vogel in de lucht. Niet voor niets geldt het vliegtuig als het meest tot de verbeelding sprekende transportmiddel om de mens naar die vrijheid te transporteren. Dat brengt verschillende gewaarwordingen met zich mee. Vandaar dat deze manier van vervoer veelvuldig is bezongen in de popmuziek.
Ga er maar gerust voor zitten. Misschien wel een paar avonden, want er valt veel te beluisteren als het gaat om vliegtuigen, luchthavens en crashes. En dit is nog maar een greep.
Take a Jumbo
Een nummer dat de pan uit swingt is Jet Airliner van de Steve Miller Band. De Boeing 707 wordt hier specifiek genoemd: ‘But my heart keeps calling me backwards as I get on the seven o seven.’ De trip naar New England gaat wel met enige angst gepaard: ‘Big ol’ jet airliner, don’t carry me too far away.’
De 737 verschijnt ten tonele in het nummer Travellin’ Band van Creedence Clearwater Revival: ‘Seven thirty seven comin’ out of the sky.’ En dat om als reizende muziekgroep overall te kunnen optreden.
Weer heel anders van stijl maar ook erg lekker is Breakfast in America van Supertramp. In dit geval gaat het om een reis per Jumbo: ‘Take a Jumbo across the water.’ In die tijd was de Boeing 747 het grootste passagiersvliegtuig dat algauw wereldwijd bekend werd als Jumbo of Jumbo Jet. En in Amerika was het te doen, daar moest je zijn. Ook als het om de meisjes gaat, aldus Supertramp.
Wat betreft Earth Wind & Fire verdient, getuige hun hit Let’s Groove, de gracieuze manier waarmee een 747 het luchtruim kiest navolging: ‘Move yourself and glide like a 747, loose yourself in the sky among the clouds in the heavens.’
Albert Hammond noemt de 747 in It never rains in Southern Californië specifiek: ‘Got on board a westbound seven forty seven.’ Maar op de plaats van bestemming blijkt het niet alleen maar gelukzaligheid.
De DC-10 was een andere voor massavervoer geschikte machine waarmee je de plas over kon. In het nummer Spanish Bombs dat Joe Strummer van de groep Clash schreef, plaatst hij zichzelf in een vliegtuig van dit type: ‘I’m flying in a DC-10 tonight.’ De sound is in elk geval niet slaap bevorderend, maar gaat desondanks snel vervelen. Gedachtes aan Spaanse bommen maken er ook geen feestje van.
De Concorde staat centraal in het gelijknamige nummer van Gorki. Bij scherp gitaarwerk wordt de droom bezongen van deejay David Guetta ‘die ervan droomde piloot te worden op een Concorde, die witte vogel, het mooiste vliegtuig van de wereld dat meestal niet neerstorten kon.’
Vermoedelijk is de zilveren vogel een DC-9 in de song KL204 die Peter Koelewijn in 1978 uitbracht. In die tijd van leven vloog KLM met deze jet op een van de Europese bestemmingen waaraan het vluchtnummer refereert. Zeker geen typisch smartlappennummer ondanks het refrein: ‘Als ik God was en die zilveren vogel vloog voorbij samen met jou ver weg van mij, als ik God was, als ik God was, dan plukte mijn hand ‘m uit de lucht en ik bracht jou weer bij mij terug.’
Zonder enige twijfel komt de DC-9 voorbij in het liedje Zondagmiddag Buitenveldert van Frans Halsema. Een verliefd stelletje loopt tussen de hoge flats op de keurig aangeharkte groenstrook. ‘Hij zegt: “Ik wil met je naar bed.” Zij hoort het niet want er daalt net gierend een DC-9.’
© Konstantin von Wedelstaedt (GFDL 1.2 or GFDL 1.2), via Wikimedia Commons
Leaving on a Jet Plane
In Planes van Colin Blunstone komt bij herhaling de vraag terug: ‘Jesse won’t you look at the planes.’ Om wat voor machines het gaat wordt in dit rustige luisterliedje niet duidelijk, slechts de zilvergrijze kleur komt ter sprake. Gepoogd wordt Jesse te enthousiasmeren voor de toestellen: ‘Jesse aren’t those wings just fine, don’t it make you wanna fly someday.’
Het vliegtuigtype dat een door haar man beminde vrouw naar een andere plek op de wereld brengt in de song Airport van de Motors, blijft eveneens onbekend. Dat het een straalvliegtuig is blijkt wel: ‘I know that she is leaving on the jet plane way down the runaway.’ Het laatste woord in deze regel is een mooie vondst: een samentrekking van runway en run away. Ook onduidelijk blijft waar die luchthaven met dat lachende gezicht zich bevindt. Het nummer luistert lekker weg.
Ook het nummer Night in the City van Electric Light Orchestra swingt de pan uit, al heeft de vrouwspersoon in deze song het er duidelijk moeilijk mee dat er geen ‘turning ’round’ is van de hier wel bij naam genoemde jet: ‘Standin’ at the airport, lookin’ down the strip, she was dryin’ her eyes, she was bitin’ her lip. Seven-four-seven just left from gate eleven. And there’s no turning ’round, ’cause it’s just leaving the ground and gettin’ higher, higher.’
Het vliegtuigtype in Leaving on a Jetplane van John Denver blijft weer onbekend. De reiziger in het lieflijk klinkende liedje heeft geen idee wanneer hij terugkomt en belooft zijn geliefde dat hij, waar hij ook gaat, altijd aan haar zal denken. Denver schreef het nummer in 1966 en verongelukte 31 jaar later toen het vliegtuig dat hij bestuurde, een Rutan Long-EZ die hij kort daarvoor had gekocht, neerstortte voor de kust van Monterey, Californië. Een vooruitziende blik?
In Airport Song van Magna Carta is het wachten geblazen: ‘Everything is grounded for the fog is down again, I should be leaving in the morning on a flight for Singapore.’ De melodie klinkt wel irritant lieflijk voor mensen die urenlang zitten te wachten.
Scandinavian 101/911
Ten onrechte voert Saxon de Jumbo Jet op in het nummer 747 (Strangers in the Night). ‘We got a seven forty seven coming down in the night’, aldus de songtekst. ‘There’s no power, there’s no runway lights. Radio operator try to get a message through, tell the flight deck New York has no lights.’ De realiteit is dat een DC-8 van Scandinavian Airlines als vlucht 911 op weg was naar Kennedy Airport, New York, toen een groot deel van Noord-Amerika en Canada op 9 november 1965 getroffen werd door stroomuitval. De communicatie met de toren was moeilijk, de landingsbaan onverlicht. De 747 vloog toen nog niet, die koos pas op 9 februari 1969 voor het eerst het luchtruim. ‘Set a course into the night, Scandanavian 101’, vermeldt de tekst. Ook dus ten onrechte. Maar voor liefhebbers van metal is dit nummer een must hear, zeker bij de gedachte dat de flightcrew de DC-8 veilig aan de grond zette op Manhattan Regional Airport, Kansas.
© Eduard Marmet, CC BY-SA 3.0 GFDL 1.2, via Wikimedia Commons
The day the music died
Over vluchten die in tegenstelling tot Scandinavian 101/911 wel crashten, zijn eveneens songs geschreven.
Begeleid door rustig gitaarspel zingt Tom McRea met kalme stem in de song The Ballad of Amelia Earhart over de gelijknamige beroemde Amerikaanse pilote die in 1932 als eerste vrouw de Atlantische Oceaan overstak, in 1935 als eerste persoon solo de Grote Oceaan overvloog en in 1937 opsteeg om de langste vlucht ter wereld te maken. De eindbestemming van de 47.000 kilometer lange vlucht werd echter nooit bereikt. ‘Why don’t you come down?’ luidt de vraag van wie op haar terugkomst wacht en de ogen op de wolken gericht houdt.
Don McLean’s grootste hit American Pie gaat over een vliegtuigramp waarbij Buddy Holly, Ritchie Valens en J.P. ‘The Big Bopper’ Richardson om het leven kwamen: ‘The day the music died’. De muzikanten zaten op 3 februari 1959 in een Beechcraft Bonanza, de N3794N, en waren op weg van Clear Lake naar Moorhead. Ook de piloot overleefde de crash niet.
De song is goed voor maar liefst acht en een halve minuut luisterplezier.
De Drive-by Truckers lieten zich inspireren door een crash die het leven kostte aan enkele leden van Lynyrd Skynyrd. Vergezeld van stevig gitaarwerk wordt in het nummer Shut up and get on the Plane duidelijk gemaakt dat er voor alles een tijd komt. Voor zanger Ronnie Van Zant, gitarist Steve Gaines en achtergrondzangeres Cassie Gaines kwam dit erop neer dat ‘the time has come for you to shut your mouth and get your ass on the plane.’ Behalve de drie bandleden en twee vliegers bevond zich ook de assistent road manager in het verongelukte toestel, een Convair CV-240, registratie N55VM. Omdat de machine al motorproblemen had wilden de muzikanten eigenlijk niet meer instappen. Het verhaal gaat dat op die rampzalige 20 oktober 1977 een van hen riep: ‘Shut up and get on the plane!’
© The original uploader was Logawi at English Wikipedia., CC BY 2.5, via Wikimedia Commons
This is the life for me
Dat vliegen bij menigeen angst inboezemt is een bekend gegeven. Ofschoon het reizen met het vliegtuig vele malen veiliger is dan met de auto, staan mensen toch eerder stil bij de mogelijkheid van een definitief afscheid als ze in een vliegtuig stappen of dierbare luchtreizigers uitzwaaien. Niet alleen de grote afstanden die een vliegmachine weet te overbruggen en de verre hoogtes die hierbij worden bereikt spelen daarbij een rol, vooral ook de vele slachtoffers die in één keer vallen als een toestel crasht. Meteen wereldnieuws.
Van Shawn Colvin is het nummer Another Plane went down. De zangeres schreef de tekst nadat ze in een nieuwsuitzending zag dat er een vliegtuig was neergestort. ‘I wanna see if the crash was sabotage, I wanna know if everyone is dead’, maakt ze kenbaar met haar ietwat zeurderige stem, om vervolgens nog wat nader in te gaan op allerlei dingen die we vrezen en waarover we geen controle hebben.
Vliegtuig
‘Ik kijk naar de lucht en zie je gaan, het vliegtuig verdwijnt in zilveren wolken’, geeft de band Clouseau de luisteraar te verstaan in het liedje Vliegtuig. Spijt om alles wat niet is gezegd, de liefde waaraan geen uiting is gegeven, vormt hier het leidmotief.
© Grzegorz Jereczek from Gdańsk, Poland, CC BY-SA 2.0, via Wikimedia Commons
Het nummer van Albert Hammond met de opbeurende titel I don’t wanna die in an Air Disaster, zal de gemoederen zeker niet sussen aan boord van een vliegtuig, hoe herkenbaar en bevlogen de woorden uit het eerste couplet ook zijn van het vrolijk klinkende moppie: ‘The engines spit out fire, I’m pushed back in my chair, the pressure gives me thrills as we climb in the air, and I love to watch the clouds and the mountains and the sky, swish around a cocktail the stewardess brings by, Lord, this is the life for me.’ Maar dan slaat de angst toe: ‘But I don’t wanna die in an air disaster, I don’t wanna die on a plane.’ Gaandeweg blijkt dat er meer plekken zijn dan enkel het vliegtuig waarin de ik-figuur niet wil sterven: ‘And I don’t wanna die in a freeway pile-up, and I don’t wanna go like a fading chorus, and I don’t wanna die for no good reason.’ Welbeschouwd gaat het nummer over de zoektocht die het leven is, met de balans tussen enerzijds een boeiend, spannend leven en anderzijds de angst voor de gevolgen.
Het nummer The Aeroplane flies high van de Smashing Pumpkins raakt, vergezeld door stevige gitaarriffs, aan hetzelfde thema: ‘I’ve always been afraid to die, but I think I’m more afraid to live.’ Met hier een link naar het gebruik van drugs.
Ronduit vrolijk ligt de melodie In the Aeroplane over the Sea van Neutral Milk Hotel in het gehoor. Een jong iemand beseft ineens dat er een dag zal zijn dat hij doodgaat en dat het juist daarom van belang is te genieten van het moment: ‘And one day we will die, and our ashes will fly from the aeroplane over the sea, but for now we are young, let us lay in the sun, and count every beautiful thing we can see.’
Een lekkere sound die zeker niet de indruk wekt van onstuimig weer, is de song Turbulence van Bowling For Soup. De tekst gaat vooral over de turbulentie in het leven. ‘Storm clouds all around you, but a blue sky’s on the way. And we’re all just passengers tonight, and we’re all just traveling through our lives, we will reach our destination.’
© clipperarctic, CC BY-SA 2.0, via Wikimedia Commons
Firecracker
‘Pull me out of the aircrash, pull me out of the lake’, brengt Thom Yorke van Radiohead ten gehore in het nummer Lucky. De muziek klinkt verre van gelukkig met allerlei onheilspellende geluiden vanwege een oproep door het staatshoofd van de superheld uit de song. Maar met de vraag ‘Kill me Sarah, kill me again with love’, wordt vermoedelijk toch verwezen naar wat de Fransen wel noemen le petit mort.
Zeker Prince weet met die combinatie goed raad. ‘This is your pilot Prince speaking, you’re flying aboard the Seduction 747’, geeft hij die enige vrouwelijke reiziger hijgerig te verstaan in International Lover. ‘This body here is free tonight, your very own first class flight, my plane’s parked right outside, baby, don’t you want to go for a ride?’ hijgt en geilt hij verder.
Hetzelfde motief lijkt aanleiding te geven tot de vraag ‘So when does the plane go down?’ in de hit Firecracker van Bryan Adams. ‘I just want to be your firecracker and maybe be your baby tonight’, zingt hij. Het vrolijk in het gehoor klinkende nummer zou uitkomen op 9 september 2001, de dag die wereldwijd bekend werd als Nine Eleven. Daardoor klinken de laatste regels ineens meer dan luguber: ‘So when does the plane go down? Because I’m gonna ride it till it hits the ground. Then go out with a fight.’
Dubbel lijkt de inhoud van Gary Brooker ‘s eveneens vrolijk klinkende liedje No more fear of Flying. Enerzijds lijkt de tekst te verwijzen naar het SALT-2-verdrag dat Jimmy Carter en Leonid Brezjnev datzelfde jaar tekenden: ‘There was no more need for spying, they had everything to gain, there was no more fear of flying (…) they had everything to gain.’ Anderzijds geven tekstregels als ‘There was no more fear of flying, there was no more tortured brow’ ook wel aanleiding tot andere associaties.
© Eduard Marmet, CC BY-SA 3.0 GFDL 1.2, via Wikimedia Commons
Learning to fly
Een veel voorkomende titel is Learning to fly.
Een hachelijk avontuur als je afgaat op de woorden van Tom Petty and the Heartbrekers, hoe lekker het muziekje ook swingt: ‘I’m learning to fly, but I ain’t got wings, coming down is the hardest thing.’ Bij de Foo Fighters komen vergezeld van een swingende sound zowel de engelen als de duivel eraan te pas. Alleen gaat het allemaal niet: ‘Fly along with me, I can’t quite make it alone.’ Bij Pink Floyd wordt het spannend: ‘Ice is forming on the tips of my wings, unheeded warnings, I thought I thought of everything, no navigator to find my way home.’ Maar de ‘soul in tension that’s learning to fly’ bereikt in heerlijke Pink Floyd-stijl ook ‘a state of bliss’.
© Toshi Aoki – JP Spotters, CC BY-SA 3.0, via Wikimedia Commons
Fly away
De vraag of de trein duurzamer is dan het vliegtuig was zeker niet aan de orde in de song The letter van de Box Tops: ‘Gimme a ticket for an aeroplane, ain’t got time to take a fast train.’ Snel vervoer naar de geliefde, dat is waar het in dit lekkere deuntje om draait. En anno 1967 was er nog geen enkele sprake van vliegschaamte.
Ook Frank Sinatra had er in 1958 geen last van toen hij het nummer Come fly with me uitbracht. Opstijgen in het blauw wil hij, daar waar de lucht ijl is en de engelen zingen. Zelfs de vogels worden verslagen. Het vliegtuig geeft hem vleugels. De muzikale omlijsting doet denken aan de tijd waarin vliegen alleen nog maar iets was dat voorbestemd was voor de jetset.
Anno 1993 kon Primal Scream ook nog met een gerust hart zingen ‘Fly me home on a big jet plane, fly me home through the thunder and rain’ in hun heerlijke luisternummer Big Jet Plane.
In de tijd waarin de zwaan nog hét reclamebeeld was van KLM, koos de sierlijke vogel het luchtruim bij de song van Randy Crawford: One day I’ll fly away. Weg wil ze, al zullen haar woorden zeker niet illustratief zijn geweest voor elke reiziger die toen een ticket boekte bij de blauwe luchtvaartmaatschappij: ‘I’ll make it alone, when love is gone.’
Voor de Red Hot Chili Peppers is ‘music my aeroplane’, in het liedje Aeroplane. Jammer dat het een van hun minste songs is.
Om echte vliegtuigmuziek te horen, het geluid van straalmotoren uit de zestiger jaren wel te verstaan, kunnen de liefhebbers hun hart ophalen bij de song Back in the USSR van The Beatles.
Joe Satriani speelt met zijn nummer If I could fly in op de behoefte om te kunnen vliegen. Geen tekst, maar wellicht inspirerend om jezelf zes minuten en 31 seconden lang met vleugels te wanen.
© Olga Ernst, CC BY-SA 4.0, via Wikimedia Commons
In het nummer Given to fly van Pearl Jam komen die vleugels er letterlijk aan: ‘A wave came crashing like a fist to the jaw, delivered him wings “hey look at me now”, arms wide open with the sea as his floor, oh power oh, he’s flying, whole, high wide, oh.’ Het onderliggende motief van deze wisselend rustig en stevig gebrachte song is dat tegenslag is te overwinnen door erbovenuit te stijgen.
Lenny Kravitz geeft in een vlot ritme stem aan het verlangen om te kunnen vliegen in Fly away: ‘Into the sky so high (…) above the trees, over the seas in all degrees, to anyway I pleas
Snowy White bezingt dit verlangen in Bird of Paradise: ‘Wish that I could fly, I’d be beside you now, but I can only sigh and watch you circle round, my bird of paradise, sweet bird of paradise.’ Behalve aan een paradijsvogel en aan de vogel die de scheidende ziel symboliseert, wordt met de woorden ‘So you fly away. When will you come again’ ook gerefereerd aan een ander niveau, waarbij het de luisteraar vrijstaat om te denken aan zaken als reïncarnatie en wederopstanding of om gewoon in dankbare herinnering een dierbare overledene te gedenken. In een van de opnames uit de tijd waarin KLM de zwaan nog gebruikte als reclameboegbeeld, is deze song ook te horen.
Verschillend
VWO
.jpg){kind=link}
_(2).jpg){kind=link}
