Bewogen jaar voor de Koninklijke Luchtmacht | Terugblik

De Luchtmacht kan terugkijken op een jaar met een aantal belangrijke mijlpalen. Deze week nog bereikte het Leeuwarder 322 squadron de IOC-status van operationele inzetbaarheid met de F-35. Verder nam de luchtmacht afscheid van enkele markante vliegtuigtypen. Een terugblik op het luchtmacht-jaar 2021 in tien hoogte- en dieptepunten.

Sneeuw

In februari kwam er een ongeplande oefenmogelijkheid voor helikopterbemanningen om ‘white out’-landingen te oefenen. Bij het landen en opstijgen in de sneeuw stuift de sneeuw op wat een beperkt zicht oplevert. In Nederland sneeuwt het niet vaak, dus als de mogelijkheid zich voordoet wordt daar meteen gebruik van gemaakt.

Verdubbeld

Het aantal F-35’s op de vliegbasis Leeuwarden verdubbelde dit jaar, van zeven naar veertien stuks. Samen met de acht F-35’s die op de Amerikaanse vliegbasis Luke (Arizona) zijn gestationeerd voor trainingsdoeleinden, beschikt de luchtmacht nu over 22 F-35’s. Uiteindelijk zal de luchtmacht kunnen beschikken over 46 toestellen. In april werden de Nederlandse F-35’s kortstondig aan de grond gehouden vanwege motorproblemen. Kwartszand uit de deklaag van de taxibanen kwam soms in de motor van de F-35 terecht, waardoor motoronderdelen beschadigd raakten.

Oant sjen F-16

Met de komst van de F-35 komt het einde van de F-16 in Nederland naderbij. In juli nam de vliegbasis Leeuwarden al afscheid van de F-16. Ter gelegenheid hiervan werd één F-16 speciaal beschilderd met het embleem van de Friese vliegbasis. In juni vloog een formatie F-16’s een afscheidsvlucht langs alle Friese Elfsteden. Het afscheid zelf op 1 juli moest worden uitgesteld, vanwege een incident op de grond met een Belgische F-16. Bij het opstarten verloor de piloot de macht over het toestel, waardoor hij zich met de schietstoel in veiligheid moest brengen. Op 5 juli volgde een gepaste afscheidsceremonie.

Afgelast

Door de corona-pandemie kon de oefening Frisian Flag voor het tweede achtereenvolgende jaar niet plaatsvinden. Aan deze internationale oefening op de vliegbasis Leeuwarden nemen doorgaans meer dan veertig gevechtsvliegtuigen deel. Dagelijks komen er honderden belangstellenden op af om te kijken naar de vliegtuigen. De Luchtmachtdagen die goed zijn voor meer dan 200.000 bezoekers, werden dit jaar ook afgelast. Frisian Flag zal in 2022 wel doorgaan maar wanneer de eerstvolgende Luchtmachtdagen plaatsvinden is niet bekend.

‘Top Guns’

Van mei tot en met oktober werd op de vliegbasis Leeuwarden de Weapons Instructor Course gehouden. Deze cursus is een vervolgopleiding voor Nederlandse en buitenlandse luchtmachtofficieren. Talentvolle F-16, F-35 en C-130 vliegers, maar ook inlichtingenofficieren en gevechtsleiders worden opgeleid tot instructeur binnen hun vakgebied. Verder wordt er veel aandacht besteed aan het ontwikkelen van leiderschapskwaliteiten. Naast Nederlandse cursisten, namen ook Belgische en Noorse vliegers deel aan de WIC. Primeur voor de cursus in 2021: voor het eerst kwamen buitenlandse F-35’s naar Leeuwarden. Vier Noorse F-35’s kwamen voor de duur van de cursus naar de Friese vliegbasis.

Evacuatie

De evacuatie van de westerse aanwezigheid in Afghanistan beheerste het nieuws afgelopen zomer. Een Nederlandse C-130 en KDC-10 voerden vluchten uit naar de regio om mensen te evacueren. NAVO- transportvliegtuigen waar Nederland over kan beschikken (C-17 van de Heavy Airlift Wing en A330MRTT van de Multinational MRTT Unit) maakten om dezelfde reden eveneens vluchten naar Afghanistan.

Vorige maand vertrok een Nederlandse C-130 Hercules voor een half jaar naar Mali. Een Nederlands detachement van negentig militairen zal daar de VN-missie MINUSMA ondersteunen. De Hercules wordt daar ingezet voor transport van vracht en personen.

Hercules

De C-130 Hercules-toestellen waren nog vaker in het nieuws dit jaar. Op cruciale momenten (in april tijdens de voorbereidingen voor de missie naar Mali, en in augustus tijdens de evacuatie uit Kabul) waren één of meer Hercules-transportvliegtuigen defect. De vier C-130 Hercules-toestellen zijn tussen de 30 en 42 jaar oud en langzamerhand aan vervanging toe. Vorig jaar werd aangekondigd dat Defensie van plan is om de vier C-130’s versneld te vervangen. Zeer binnenkort zal bekend worden door welk vliegtuigtype. Grootste kanshebber is de Lockheed Martin C-130J ‘Super Hercules’.

Afscheid KDC-10

In oktober nam de Nederland afscheid van het grootste transporttoestel dat de luchtmacht ooit gehad heeft. Eind 1995 nam de luchtmacht twee KDC-10’s in gebruik als tank- en transportvliegtuig. Beide toestellen waren voormalige Martinair DC-10’s, omgebouwd tot bijtankvliegtuig. Tijdens de operationele carrière van de ‘tientjes’ zijn beide toestellen veel ingezet voor humanitaire hulpvluchten. Verder ondersteunden ze de gevechtsoperaties boven Kosovo, Afghanistan en Irak door gevechtsvliegtuigen bij te tanken. Ook begeleidde een KDC-10 de komst van de eerste F-35’s naar Nederland in mei 2016.

De twee KDC-10’s zijn verkocht aan Omega Air Refueling. Dit is een Amerikaans bedrijf dat op commerciële basis bijtankdiensten verleent aan onder meer de Amerikaanse defensie. De Airbus A330 MRTT heeft de KDC-10 vervangen als groot transport- en tankvliegtuig. Deze toestellen zijn echter geen eigendom van de Koninklijke Luchtmacht. Nederland neemt deel aan een samenwerkingsverband, samen met een aantal Europese partnerlanden. De A330’s staan weliswaar in Nederland geregistreerd, maar zijn eigendom van de NAVO. De helft van deze toestellen heeft Eindhoven als thuisbasis.

Afscheid Chinook

Het jaar eindigde met het afscheid van nog een transporttoestel: de oudste Chinook-transporthelikopters. De grootste helikopter van de Nederlandse luchtmacht is de CH-47 Chinook – en dat blijft voorlopig zo. In 1995 ontving de luchtmacht de eerste Chinook-helikopters van het type CH-47D. Zes waren nieuw gebouwd en zeven tweedehands, afkomstig uit Canada en gemoderniseerd. Herkenbaar aan het groene ‘jasje’ waren de Chinooks jarenlang een bekende verschijning. Ze zijn wereldwijd ingezet, met name ter ondersteuning van vredesmissies. De toestellen hebben onder meer dienst gedaan in Bosnië, Irak, Afghanistan en Mali. Twee exemplaren gingen verloren tijdens de operaties in Afghanistan. In 2007 bestelde Nederland zes modernere CH-47F’s, ter aanvulling op de Chinook-vloot. Ter vervanging van de oude D-modellen bestelde Nederland bij Boeing veertien Chinooks van het nieuwste type (‘CH-47F MYII CAAS’). Deze zijn inmiddels allemaal afgeleverd. De oudere CH-47F’s zullen worden gemoderniseerd tot MYII CAAS standaard.

‘Wereldwijde top’

In de laatste week van het jaar maakte Defensie bekend dat het Leeuwarder 322 squadron de beoogde IOC-status had bereikt. Deze ‘Initial Operational Capability’ is een mijlpaal op weg naar volledige operationele inzetbaarheid. De IOC-status wil zeggen dat het squadron met vier toestellen gedurende korte tijd operationeel inzetbaar is voor een uitzending, waar ook ter wereld. Om de IOC-status te bemachtigen moest het squadron verschillende stappen en een reeks oefeningen in binnen- en buitenland doorlopen. Zo verplaatste het F-35-squadron zich vorig jaar voor oefening Frisian Lightning II van Leeuwarden naar Volkel. Dit najaar werd de laatste grote horde genomen op weg naar de IOC-status. Acht F-35’s namen deel aan Frisian Lightning III, een internationale verplaatsingsoefening naar de Verenigde Staten.