In het polderlandschap tussen de Amsterdamse wijk Buiksloot en Landsmeer doemen twee vleugels op als van een grote roofvogel. Het blijken twee propellerbladen te zijn van een Vickers Wellington die tijdens de Tweede Wereldoorlog op deze plek neerstortte. Over de ware toedracht bestaan diverse onduidelijkheden, getuige diverse vermeldingen op het internet die niet altijd overeenkomen met de tekst op een informatiebord direct naast het vliegermonument.
Her en der wordt gesteld dat de bemanning terugkeerde na in de nacht van 28 op 29 september 1941 bommen te hebben geloosd boven Genua. Of verongelukte de machine toch op 19 september in datzelfde jaar? En lieten deze mannen hun bommen eigenlijk wel vallen boven Genua? Of was het boven Frankfurt am Main?
Het vliegtuig waarover het gaat is een Mk IC, registratie LN-C, serienummer T 2879. Over wie aan boord zaten bestaat geen enkele twijfel. Zowel op het paneel dat deel uitmaakt van het monument als op diverse websites zijn steeds dezelfde namen terug te vinden: J.S. Parry, I.J. Robertson, W.R.J. Brown, A.W.M. Chapman, H.Mc L. MacDonald en E. Fieldhouse. Evenmin bestaat er verschil van mening over de gebeurtenissen die plaatsvonden tijdens de terugvlucht naar de thuisbasis van het toestel.
Brandstofgebrek
Vermoed wordt dat de bemanning dacht veilig boven Engeland te vliegen toen ze geconfronteerd werd met brandstofgebrek. Als gevolg van laaghangende bewolking was het onmogelijk dit te controleren. Ongelukkigerwijs vloog de Wellington echter boven de Noordzee toen de bemanningsleden in opdracht van de gezagvoerder uit de bommenwerper sprongen. Slecht weer had het vliegtuig tijdens de terugtocht op een oostelijke koers geblazen. De mannen kwamen in het koude water terecht en verdronken. Twee van hen, Robertson en MacDonald, spoelden aan bij Texel. Beiden zijn begraven op een kerkhof in Den Burgh. Brown spoelde aan bij Harlingen waar zijn lichaam ter aarde is besteld. De overige drie mannen zijn nog altijd vermist.
© Royal Air Force official photographer, Tovey P H F (Mr), Public domain, via Wikimedia Commons
Onder vuur genomen
Onbemand vloog de Vickers Wellington verder op de laatste druppels brandstof, een bocht beschrijvend en via IJmuiden doorvliegend richting Amsterdam. De toch al tot neerstorten gedoemde machine bleef niet onopgemerkt voor de Duitsers. Op de website Aviation Safety wordt bericht dat de bommenwerper in de beide motoren geraakt werd door de Flak van de Flakgruppe Amsterdam en vervolgens nog onder vuur werd genomen door een van de jachtvliegers die deel uitmaakte van Jagdgeschwader 53 (JG 53). Persoon en vliegtuig in kwestie worden hier met naam en toenaam genoemd: Onderofficier Johannes Lompa met een Messerschmitt Bf 109F. Lompa was gestationeerd op het Noord-Hollandse Bergen, aldus zojuist genoemde website, maar volgens het boek Vliegvelden in oorlogstijd bevond zich hier Jagdgeschwader 54 (JG 54). Op de website van de Luftwaffe Research Groep wordt echter gevraagd of de man op twee bijgevoegde foto’s die gemaakt zijn in Bergen aan Zee, Johannes Lompa is, piloot op de Bf 109F-4 WNr.8396 bij 6/JG 53. De man zou twee ‘successen’ hebben geboekt.
Slechts drie behouden
Zowel Genua als Frankfurt am Main zijn in september 1941 gebombardeerd. De Noord-Italiaanse stad werd zowel in de nacht van 10 op 11 als van 28 op 29 september geconfronteerd met een bommenregen. De Duitse stad werd hier in de nacht van 12 op 13 september op getrakteerd. De conclusie lijkt dan ook gerechtvaardigd om te stellen dat de Mk IC, conform de vermelding op het nog nauwelijks leesbare informatiebord naast het monument, terugkwam uit Genua. Acht machines van dit type, alle gevlogen door bemanningen van het 99ste Squadron van de Royal Air Forces, namen deel aan het bombardement op deze stad. Slechts drie ervan keerden behouden terug op hun thuisbasis Waterbeach in Groot-Brittannië.
Zo’n uur of tien
Genua lag eigenlijk buiten het bereik van de Vickers Wellington. Daarom werden ze uitgerust met lange afstandstanks die in het bommenruim hingen. Het aantal bommen werd teruggebracht naar slechts twee exemplaren van vijfhonderd pond en negen van vijf pond. Moeizaam klommen de Wellingtons tot hun maximale hoogte om over de Alpen te kunnen vliegen. Eenmaal boven Genua losten ze hun bommen. Van afweergeschut was nauwelijks sprake. De enkele granaten die wel werden afgeschoten misten hun doel. Tijdens de retourvlucht van de Mk IC konden gedurende zo’n uur of tien nog radiosignalen van de bommenwerper worden opgevangen. Daarna was het over en uit.
Een enorme klap
Niet alleen zagen diverse mensen uit Landsmeer de Mk IC met een enorme klap ten noorden van Amsterdam neerstorten, ook een Duitse post op Schellingwoude maakte er melding van. De Duitsers probeerden de machine nog te bergen, maar dat lukte niet omdat de wrakstukken te ver waren weggezakt in het moerassige weiland. Ook latere pogingen mislukten totdat in het voorjaar van 1995 het wrak onder barre omstandigheden werd geborgen.
© happy days photos and art, CC BY 2.0, via Wikimedia Commons
V-teken
Het initiatief voor het monument met de twee propellerbladen van de verongelukte Vickers Wellington, is afkomstig van de Stichting Aircraft Recovery Group 1940-1945 en de werkgroep Berging Vickers Wellington. Tijdens de onthulling van het gedenkteken in 1997, kregen de crews van de Britse vliegtuigen die eroverheen vlogen, de vlag van hun land erbij te zien, uitgebeeld in een bloembollenmozaïek. In 2013 is het gerestaureerd door enkele mensen van Stichting Icarus et Mars. Een van de twee propellerbladen bleek dermate te zijn aangetast dat het moest worden vervangen. Dat het monument slechts uit twee van deze onderdelen bestaat, staat niet los van het gegeven dat de bij de berging aangetroffen propeller een propellerblad miste. Met een beetje fantasie is in deze onderdelen iets heel anders te zien dan twee vleugels van een roofvogel, namelijk een V-teken. Zo is het hoe dan ook bedoeld.
Bijzondere band
Ondanks dat de bemanning niet meer in het vliegtuig zat toen het zich in de grond boorde, zorgde de crash wel voor een bijzondere band tussen Landsmeer en het 99ste Squadron. Aan de herdenking die jaarlijks bij het monument op 4 mei plaatsvindt, nemen ook Britten deel. Uiteraard zouden zeker deze mensen erop hebben gewezen als de tekst op het informatiebord onjuist zou zijn geweest. Ergo conclusio: nooit alles geloven wat op het internet te vinden is.
Verschillend
VWO
.jpg){kind=link}