Als jongen droomde Rien Moerland er niet van, maar eenmaal werkzaam in de vliegtuigsteigerbouw raakte hij gefascineerd door de techniek van de machines. Toen hij voor KLM vanwege onderhouds- en spuitwerkzaamheden een DC-10 in de steigers zette, was hij verkocht.
Het huis van Rien getuigt van zijn luchtvaartinteresse. In de hal een imposante foto van een ingedokte DC-10. In de huiskamer geen bankstel maar business class-stoelen uit een KLM-Boeing 747 en 737. Een tweetal trolleys als bijzettafeltjes. De wanden zijn behangen met foto’s van vliegtuigen en van plaatsen waar hij naartoe is gevlogen. Op zo ongeveer iedere plek waar iets kan staan, pronkt een vliegtuigmodel. Spaarde Rien eerst nog alles wat luchtvaartgerelateerd is, de laatste jaren heeft hij zich vooral gericht op alles wat KLM-blauw is. Een greep uit de aanwezige hebbedingen: stickers, reclamefolders, platenhoezen, boeken, sleutelkoorden, pennen, T-shirts, KLM-koffertjes, een yoke van een Fokker 100 en diverse cabine-items uit de op Twente ontmantelde 747’s. Omdat de verzameling van lieverlee te groot is geworden voor de huiskamer, is ook de bovenverdieping gevuld met luchtvaartcuriosa. Rien heeft zelfs tatoeages op zijn armen van de vermaarde KLM-zwaan, de Boeing 747 en zijn bovenal geliefde MD-11.
Uniek
Op de vraag waarom de MD-11 bij hem favoriet is, noemt Rien als eerste de staartmotor. ‘De plaatsing in de staart is uniek. De MD-11 heeft hierdoor een enigszins agressief uiterlijk, net als haar voorganger de DC-10. Bij alle andere driemotorige kisten vormt de derde motor een geheel met de romp. Dat oogt minder indrukwekkend. Ook de grote cockpitramen van de driemotorige Douglas-machines zijn uniek. En dan die winglets! Met die split-tip winglets was de MD-11 haar tijd ver vooruit. Veel 737’s vliegen inmiddels rond met een variant erop.’
Kippenvel
De Boeing 787 Dreamliner, die de diensten van de MD-11 heeft overgenomen, beschouwt Rien als een waardige opvolger. Toch vindt hij het jammer dat nu ook de Boeing 747-400 en de Fokker 70 uit de blauwe vloot zijn gehaald, alle karakteristieke vliegtuigen van het toneel zijn verdwenen. ‘Ik ga nog wel naar Schiphol, maar het is nu allemaal eenheidsworst qua uiterlijk en geluid. Dat gesnerp van die Fokkers, dat gegrom van die 747’s en die fluitketeltjes van de MD-11: ik mis het. Alhoewel ik wel steeds kippenvel krijg van het geluid van die enorme motoren die onder de 777’s hangen. Het wordt alleen wel heel veel kippenvel.’
Het moet blauw zijn
Vroeger vloog Rien met allerlei luchtvaartmaatschappijen maar de laatste jaren uitsluitend met KLM. ‘Het moet blauw zijn, dat hoort in de lucht.’ Op alle types die de nationale luchtvaartmaatschappij sinds het straaltijdperk in de vloot heeft gehad, is de vliegfreak mee geweest. ‘Op 25 oktober 2014 stapte ik in Montréal aan boord van de MD-11 die toen haar allerlaatste commerciële vlucht maakte’, zegt Rien vol verve. Ook was hij op 28 oktober 2017 van de partij tijdens de afscheidsvlucht van de Fokker 70 vanuit Heathrow. ‘Helaas kwamen er geen afscheidsvluchten toen de 747 werd uitgefaseerd. Wat een teleurstelling! Gelukkig heeft KLM de coronagerelateerde luchtvaartcrisis tot nog toe weten te overleven.’ Hij is er graag bij als er een openingsvlucht plaatsvindt. De verzamelaar zat aan boord tijdens openingsvluchten naar onder andere Miami, Salt Lake City en Mauritius. Altijd als Rien de lucht in gaat neemt hij een door hem aangelegd fotoboek mee van het type toestel waarin wordt gereisd. Ook trekt hij een T-shirt aan met een afbeelding van die kist erop. ‘Geweldig vindt de bemanning dat,’ zegt de kilometervreter lachend. ‘Aan het eind van een vlucht opent dat altijd wel een deur, een cockpitdeur!’
De hele bol rond
In de jaren negentig was het bij KLM nog mogelijk dagvluchten te maken tegen gereduceerd tarief. De vliegfanaat maakte frequent gebruik van deze zogenaamde dagvlugjes. Inmiddels blijft hij graag wat langer op een bestemming om toch wat van de wereld te zien. ‘Hoofdzaak voor mij is en blijft het vliegen. Ik stap liever in dan uit. Met een vriend heb ik ooit in veertien dagen tijd 40.000 kilometer afgelegd. In circa 43 vlieguren zijn we de hele bol rondgevlogen, van Amsterdam naar Dubai, Kuala Lumpur, Melbourne, Auckland, Sydney, Dubai en weer terug naar Amsterdam. Daardoor kan ik nu ook zeggen dat ik in een Airbus A380 heb gezeten.’
Honderden knipsels
Vlieger heeft hij nooit willen worden, het liefst zit hij helemaal achterin zodat hij alles kan overzien. Op zijn auto prijkt zelfs een sticker met de tekst ‘Zat ik maar in een vliegtuig!’ De vliegtuigminnaar loopt naar een plank vol gele ordners. Op elke rug staat een ander vliegtuigtype. Hij opent een exemplaar dat Boeing 747 als titel heeft. Daarin honderden knipsels uit kranten en tijdschriften, ondergebracht in plastic insteekhoesjes. Hij wijst naar enkele andere ordners. Op de ruggen staat in keurige letters: Tenerife, MH 370, MH17. ‘Denk alsjeblieft niet dat ik dit leuk vind. Maar het is wel luchtvaartgerelateerd. Ik heb ook alles verzameld over de IJslandse aswolk die in 2009 al het vliegverkeer lamlegde. En over die gloednieuwe KLM-jumbo, de PH-BFC, die in 1989 in de as terechtkwam van de vulkaanuitbarsting van de Mount Redoubt.’
MD-11-busje
Vanaf de grond kan Rien ook gigantisch genieten van vliegtuigen. ‘Zeker twee keer in de maand kun je me op Schiphol vinden. Soms sta ik al om vijf uur ’s ochtends langs de baan om de aankomende machines bij zonsopgang te fotograferen. Dat doe ik vanaf een keukentrap, want dan kom ik boven de hekken en dat levert betere platen op. Die trap ligt altijd in mijn auto. Ik rijd ook wel eens door naar Frankfurt of Brussel.’ Vele jaren was de vliegtuigfan voor andere liefhebbers herkenbaar in zijn MD-11-busje, vanwege de grote stickers van de driemotorige jet aan weerszijden. ‘De MD-11 is eruit, de Fokker 70 is eruit, de Boeing 747 is eruit, dus nu ook het busje’, lacht hij. ‘Nu ben ik meer incognito.’ Of dat op den duur zo zal blijven weet hij nog niet.
Teringzooi
Behalve een trap heeft Rien ook altijd een afvalgrijper bij zich. ‘Het is ongelooflijk wat ik allemaal aan rotzooi aantref.’ Op zijn iPad laat hij enkele foto’s zien van weggesmeten plastic flesjes, bier- en frisfrankblikjes, McDonald’s-Bekers, melkpakken, snoepzakjes en wat al niet meer. Zichtbaar ontstemd wijst hij naar een foto waarop etensverpakkingen in de plassen drijven tussen de suikerbieten. ‘Is dit het nieuwe normaal?! Nee, dit is asociaal!’, zegt hij met enige stemverheffing. ‘Dit is het terrein van een boer, vlak bij een van de spottersplekken op Schiphol. Dat laat je toch niet als dank? Moet je hier deze teringzooi zien. Verzameld langs het fietspad bij het oplijnen voor Runway 18-L en op het kleine veldje langs Runway-27-09. Het afval dat ik bij taxiway Q aantrof heb ik in de daar geplaatste afvalbak gestopt. Zelfs om dat even te doen is blijkbaar voor veel mensen een te grote opgave. Ik kom na het spotten vaak met een hele vuilniszak vol thuis. Nee, het zijn doorgaans niet de echte spotters die laten als dank.’ Hij wijst een foto aan waar zwarte ballonnen op staan, gebruikt voor lachgas. ‘Duidelijk gebruikt om op een andere manier in hogere sferen te raken dan met het vliegtuig.’
Echte spotter
Op de spottersplek bij uitstek, Sint Maarten, was Rien twee keer, in de tijd dat de 747 er nog op vloog. ‘Negen dagen zat ik zo ongeveer continu op het strand. Het is echt absurd daar, die grote bakken die rakelings over je heen komen.’ Enthousiast vertelt hij verder: ‘Ooit ben ik in één jaar tijd op zeventien luchthavens geweest. Al met al heb ik er inmiddels 115 bezocht. Daar zitten ook heel kleine veldjes bij, zoals Kempen Airport en Texel Airport. Laatst was ik zelfs op een schijnvliegveld, een verschijnsel waarmee de Duitsers tijdens de Tweede Wereldoorlog de indruk wekten dat er een vliegbasis lag. Op die manier leidden ze de aandacht af van een veld iets verderop, waarvandaan ze wel opereerden.’ De luchtvaartenthousiast fotografeert niet alleen vliegtuigen, hij houdt ook nauwgezet alle registratienummers bij. Dat maakt hem een echte spotter. Hij pakt een andere ordner van de plank. Daarin staan honderden vliegtuigen genoteerd. Een vinkje achter elk exemplaar waarvan Rien een foto heeft gemaakt.
Indokken
‘Helaas is de tijd van vliegtuigsteigerbouw met traditionele aluminium rolsteigers voorbij. Samen met mijn tweelingbroer Adri dokte ik als inhuurkracht 25 jaar lang voor KLM regelmatig machines in en 34 jaar deed ik dit op dezelfde basis voor Fokker.’ Rien grijpt naar weer een andere ordner. Hij zoekt een door KLM geleverde werktekening op van een DC-10. ‘Kijk, alle afmetingen staan erbij vermeld. Zo wisten wij precies hoe de stellingen te bouwen.’ De foto die in de hal hangt van de ingedokte DC-10 passeert nu in klein formaat de revue. ‘Vier dagen hadden we nodig om het geheel op te bouwen. En later nog eens om het allemaal weer af te breken. Maar op den duur werd er steeds vaker gewerkt met vaste opstellingen, in de vorm van taildocks, wingdocks en rompdokken, waardoor ik de laatste jaren voor mijn pensionering alleen nog steigers bouwde voor bouwonderhoud.’
Er komt steeds meer bij
Rien wijst naar enkele dozen op de grond. ‘Die zitten mudvol knipsels. Ik mag wel 120 worden om dat allemaal te rubriceren.’ Na een korte stilte: ‘Soms denk ik er wel eens aan wat mijn kinderen met mijn verzameling moeten als ik er niet meer ben. Zo nu en dan verkoop ik wat. Maar er komt ook steeds meer bij.’ Hij kijkt naar een groot model van de MD-11. ‘Als ik één ding zou mogen houden van alles wat ik aan spullen heb, dan zou het dit exemplaar zijn.’ Opnieuw een korte stilte. ‘Laatst zag ik een filmpje op YouTube met beelden van een van de blauwe elfjes tijdens haar allerlaatste start vanaf Schiphol. Schitterende muziek erbij. Fijn als dat getoond wordt bij mijn uitvaart.’ Met een lach voegt hij er snel aan toe: ‘Hopelijk kan ik nog heel veel vlieguren maken voor het zo ver is.’
Mooiste vliegreis
Het is moeilijk kiezen voor Rien als hij de vraag krijgt voorgelegd wat zijn mooiste vliegreis was. ‘De allerlaatste commerciële MD-11-vlucht van Montreal naar Amsterdam was van begin tot eind één groot feest, ondanks dat dit toestel uit de vloot moest verdwijnen. Helaas viste ik achter het net met de door KLM georganiseerde afscheidsvluchten op 11 november’, verzucht hij. ‘Ik mis de elfjes nog steeds op Schiphol. Datzelfde geldt ook voor de Queen. Met dat toestel heb ik een geweldig mooie vlucht gemaakt naar Curaçao op 7 oktober 2019 toen KLM haar honderdste verjaardag vierde. Wat een belevenis, voor, tijdens en na de vlucht. En nee, toen kon ik nog niet bevroeden dat dit mijn laatste 747-vlucht zou zijn, dat corona de voortijdige uitfasering van de Jumbo betekende.’ Met zijn nieuwe favo-jet beleefde hij ook al een prachtvlucht. ‘Op 23 november 2015 was ik een van de passagiers aan boord van de toen fonkelnieuwe Boeing 787-9, bestemming Abu Dhabi. Dat verliep vrij gewoon, maar toch, het geeft een speciaal gevoel om de eerste commerciële vlucht van een nieuw vliegtuigtype mee te mogen maken.’
