Het afscheidscadeautje van staatsagent Jeroen Kremers: een vernietigend eindrapport over de naleving, of schendingen, van de staatssteunvoorwaarden door KLM. Minister van Financiën Sigrid Kaag zegt vervolgstappen te overwegen, terwijl het verslag volgens KLM vol zit met onjuistheden.
In april beëindigde KLM de steunfaciliteit die tijdens de coronacrisis door de Nederlandse overheid aan het bedrijf ter beschikking was gesteld. Het staatssteunpakket bestond uit een overheidslening van één miljard euro en een garantstelling voor externe leningen ter hoogte van nog eens 2,4 miljard euro. Al in 2022 werden alle leningen afbetaald. In ruil voor het pakket legde de overheid een reeks voorwaarden op, bijvoorbeeld over structurele bezuinigingen in de onderneming, duurzaamheid en een verbod op winstuitkeringen. Het toezicht op de naleving van die voorwaarden werd overgelaten aan staatsagent Jeroen Kremers, wiens rapportages geregeld met felle kritiek te maken kregen vanuit KLM zelf en de betrokken vakbonden.
In zijn eindrapport schrijft Kremers dat het gezag van de overheid schade heeft opgelopen doordat KLM, tot dusver ongestraft, de staatssteunvoorwaarden schond. De luchtvaartmaatschappij zou veel van de behaalde kostenbesparingen inmiddels weer teniet hebben gedaan, waardoor het de vraag is of KLM bij een nieuwe crisis op eigen benen kan staan. Kremers uit daarbij vooral kritiek op de winstdeling voor het personeel in 2022, die begin dit jaar volledig werd uitgekeerd. De maatschappij had destijds alle leningen allang terugbetaald, maar doordat het de kredietfaciliteit nog niet had opgezegd waren de voorwaarden officieel nog van kracht. Daarnaast zou KLM nog altijd te weinig hebben gedaan tegen belastingontduiking door vliegend personeel, stelt Kremers.
Als corrigerende maatregel suggereert de inmiddels voormalig staatsagent dat KLM een deel van de NOW-loonsteun, die niet binnen het staatssteunpakket viel, terug zou kunnen storten. Daar is het bedrijf volgens de regel echter niet toe verplicht, maar de overheid zou de airline er wel om kunnen vragen. Na kritiek op bonussen betaalde bijvoorbeeld ook Booking.com tientallen miljoenen euro’s aan ontvangen loonsteun terug. Het deel van de loonsteun waarover het bij KLM zou gaan werd in 2022 uitgekeerd en bedroeg 134 miljoen euro. Tegelijkertijd boekte de onderneming in dat jaar een winst van 744 miljoen.
Vervolgstappen?
Waar minister van Financiën Sigrid Kaag eerder nog positief reageerde op de verbeterde financiële situatie van het bedrijf, is ze inmiddels minder enthousiast. In een reactie op Kamervragen stelt de minister dat ze ‘juridisch gezien niet de mogelijkheid had om zelfstandig of via de rechter de overeenkomst voor de lening en garantie van in totaal 3,4 miljard euro te ontbinden’, omdat er naast de Staat ook banken betrokken waren bij de steun aan KLM. Het kabinet zal ‘de mate van naleving door KLM over de gehele looptijd van het steunpakket’ beoordelen en op basis daarvan ‘bezien of eventuele vervolgstappen wenselijk en haalbaar zijn’, schrijft Kaag.
Felle kritiek
KLM is niet te spreken over Kremers’ eindrapportage. In een reactie zegt het bedrijf het verslag ‘met verbazing’ gelezen te hebben. De airline stelt dat het de afgesproken besparing van vijftien procent van de beïnvloedbare kosten in 2020, 2021 en 2022 ruimschoots heeft gehaald. In de eerste zeventien maanden van de coronacrisis leverde het personeel bovendien – naar draagkracht – tot twintig procent van hun salaris in. Daarnaast zijn de staatsleningen met rente terugbetaald, boekt KLM weer positieve financiële resultaten en is er een nieuwe kredietfaciliteit overeengekomen met een consortium van veertien banken.
KLM noemt de eindrapportage ‘een mengeling van meningen en feiten’. ‘Zo doet de staatsagent uitspraken over kostenbesparingen in het lopende jaar, 2023, waarvan de uitkomst nog niet vaststaat. Ook zouden de door de Nederlandse overheid gestelde voorwaarden reden zijn geweest voor de Europese Commissie om de staatssteun goed te keuren, wat niet klopt.’ Ook het gedachtespinsel over gedeeltelijke terugbetaling van de NOW-steun valt bij het bedrijf niet in goede aarde: ‘Het waren generieke steunmaatregelen die voor alle bedrijven in Nederland golden. Alle NOW-aanvragen door KLM zijn door externe accountants beoordeeld en daar is geen enkele schending van de regels geconstateerd.’
‘Verder doet de staatsagent onder andere persoonlijke uitspraken over de vermeende bevoorrechte positie van KLM op Schiphol en beweert hij in de aanbiedingsbrief dat de luchtvaart geen volledig vrije en concurrerende markt is. Concurrentie vindt echter niet alleen plaats op Schiphol, maar met hubs (knooppunten) in Frankfurt, Istanbul, Dubai of zelfs het Verre Oosten. Ook richt de staatsagent zijn pijlen op onze vliegers. Dat is niet terecht. Wij staan voor alle KLM’ers, maken afspraken met de vakbonden over voorwaarden en nemen dan ook afstand van de opmerkingen van de staatsagent in de rapportage’, aldus KLM.
In een brief haalt een aantal betrokken vakbonden eveneens hard uit naar Kremers. ‘Tot onze spijt constateren wij dat de staatsagent met zijn kritiek opnieuw de werkelijkheid geweld aan doet en zich weer buiten zijn opdracht begeeft. De rapportages bevatten veel onjuistheden en persoonlijke meningen, waarbij bovendien onwelgevallige feiten worden genegeerd. Daarmee geeft het niet alleen een ongenuanceerd, maar vooral ook een onjuist beeld van KLM en haar werknemers.’ Voorzitter van pilotenvakbond VNV Camiel Verhagen: ‘Er is niets gedaan met de geuite zorgen van vakbonden over de rol en rapportages van de staatsagent. De staatsagent moest simpelweg alleen de voortgang van de voorwaarden monitoren, niets meer en niets minder.’
Reactie van vijf vakbonden op de 5e rapportage van de staatsagent voor @KLM_press
"Ongenuanceerde rapportage staatsagent vol onjuistheden over KLM’ers" @RJSwankhuizen @VakbondDeUnie @BelangVkp @myvnc pic.twitter.com/mDzB1bfPOT— VNV.nl (@VNVPresident) May 31, 2023
Verschillend
