De meeste monumenten die herinneren aan vliegers die hun leven gaven tijdens de Tweede Wereldoorlog bevinden zich ergens aan een weg in een stad of de vrije natuur. Sinds kort is er ook een over een vliegtuigcrash te vinden in een Amsterdams metrostation in de vorm van een gedenkplaat. Jos de Groot spande zich er lange tijd voor in.
Van diverse Oost-Engelse vliegvelden stegen op 20 december 1942 maar liefst 232 bommenwerpers vroeg in de avond op voor een luchtaanval op Duisburg, een logistiek centrum in het hart van het Roergebied waar veel staal- en chemische fabrieken waren gevestigd. Van al die toestellen waren er 111 van het type Lancaster, een viermotorige zware bommenwerper met zeven bemanningsleden aan boord. Twaalf van deze machines keerden niet meer teug naar hun thuisbasis, een verliespercentage van meer dan vijf procent. Een daarvan was een Avro Lancaster Mk I, registratie R5512. Het toestel maakte deel uit van het 97ste Squadron van de Royal Air Force. Aan boord piloot William Norman Eales, boordwerktuigkundige James Donald, navigator S V Deed, bommenrichter Milton Alexander Harper, radiotelegrafist Arthur Mortimer en de boordschutters Roy Henry Bambury en George Henderson. De mannen waren vertrokken vanaf het vliegveld Woodhall Spa.
Te laag
Op de terugweg naar de basis Coningsby werd hun machine het doelwit van het Duitse afweergeschut. Brandend stortte het vliegtuig om 21:11 uur neer in Amsterdam-Noord. Eén bemanningslid, Roy Henry Bamburry, slaagde erin uit het toestel te springen. Maar hij bevond zich op een te lage hoogte om zijn parachute nog te kunnen openen. Hij kwam op de dakkapel van een woonhuis terecht, gelegen aan de Adelaarsweg 116, en overleefde de val niet. De andere zes bemanningsleden vonden hun einde in het gecrashte toestel in het toenmalige Volewijkspark. De lichamen van de beide boordschutters werden een dag later geborgen door de brandweer. De drie mannen kregen een begrafenis op De Nieuwe Ooster, Amsterdam. Hun collega’s waren samen met het vliegtuig in de modderige bodem weggezakt en kwamen voor de nabestaanden als vermist te boek te boek te staan.
Lancaster-cockpit
Bij de aanleg van de toevoerwegen van de IJtunnel in 1962, werd hiervoor een deel van het Volewijkspark gereed gemaakt. Tijdens deze werkzaamheden stuitte men op de neergeschoten Lancaster. Daarbij trof men tevens de stoffelijke resten aan van de vier andere bemanningsleden, die na identificatie zijn begraven op de Groesbeek Canadian War Cemetery. Hiermee leek deze geschiedenis ten einde, ware het niet dat Jos de Groot, een ware Lancaster-liefhebber, de Stichting Lancaster R5512 oprichtte met als doel een gedenkteken te plaatsen op of nabij de plek waar de machine was gecrasht. Bij dit streven bleef het niet want samen met enkele andere liefhebbers reconstrueerde hij een Lancaster-cockpit. Ook richtte hij zijn woning in als een soort Lancaster-museum.
Nooit vergeten
De Belgische striptekenaar Marvano (Mark van Oppen) gebruikte voor het ontwerp van de gedenkplaat een afbeelding die te zien is in zijn stripboek De zeven dwergen. De plaat is bevestigd op de noordermuur van metrostation Noorderpark, maximaal dertig meter van de plek vandaan waar de Lancaster R5512 is neergestort. Op 20 december 2022, exact tachtig jaar na de vliegtuigcrash, vond de onthulling van het monument ter nagedachtenis aan de vliegtuigcrash plaats in tegenwoordigheid van vier nabestaanden. Voor hen was het een emotionele gebeurtenis. ‘We zijn George nooit vergeten, we hebben zelfs onze zoon naar hem vernoemd’, vertelde Louise Lepitak, die haar oudoom door de vliegtuigcrash verloor. ‘In mijn familie is het ongeluk altijd onderwerp van gesprek geweest’, zei Ian Hulley, neef van de piloot van het neergestorte vliegtuig. ‘Ik ben vandaag hier om hem en de rest van de bemanning te herdenken. We zijn heel dankbaar dat Nederland de bemanning niet is vergeten. Ze hebben voor ons allemaal gevochten. Het is belangrijk om dat te herdenken.’
156.308 missies
In de Tweede Wereldoorlog vlogen de Lancasters vanaf 1942 156.308 missies en wierpen ze 604.612 ton aan bommen. Totaal 3249 Lancasters gingen verloren. De Lancaster met het grootste aantal missies op haar naam vloog er 139. Het toestel werd vooral beroemd door de deelname aan operatie Chastise in 1943. Met 29 exemplaren was de Lancaster ook verantwoordelijk voor het zinken van het Duitse slagschip Tirpitz.
Verschillend
