Op maandag 12 juni begon in Duitsland “Air Defender 2023“. Met meer dan 200 participerende vliegtuigen is deze luchtmachtoefening volgens de Duitse luchtmacht “de grootste NAVO-oefening ooit”. Initiatiefnemer Duitsland is gastheer voor meer dan 100 toestellen, waaronder vele Amerikaanse.
Aan de oefening doen in totaal 25 landen mee, waaronder ook Nederland. F-16’s en F-35’s van de Koninklijke Luchtmacht nemen echter deel vanaf Volkel. Veel andere deelnemende toestellen zijn tijdelijk gestationeerd in Duitsland. Zo staan er F-16’s en A-10’en van de Amerikaanse luchtmacht (Air National Guard) en Hongaarse JAS-39 Gripens op de vliegbasis Schleswig-Jagel in Noord-Duitsland. Op de vliegbasis Hohn, eveneens in Noord-Duitsland, staan Amerikaanse F-15’s en F/A-18 Hornets van de Finse luchtmacht. Van het vliegdekschip USS Gerald R. Ford zijn Super Hornets en EA-18G Growlers naar Hohn gekomen.
Op de Duitse transportbasis Wunstorf staan tijdelijk een aantal C-130 Hercules transportvliegtuigen gestationeerd. Ondersteuning met tanktoestellen gebeurt onder meer vanaf Geilenkirchen (met KC-135’s en KC-46’s). Vanaf Eindhoven en Keulen doen er A330MRTT tankers mee.
Amerikaanse C-130 Hercules op Wunstorf © Lucien Blok Amerikaanse C-130 Hercules in formatie met Duitse A400M en Roemeense C-27J © Lucien Blok Amerikaanse C-130 Hercules op Wunstorf © Lucien Blok Amerikaanse C-17 Globemaster III op Wunstorf © Tim Volmer Amerikaanse C-130 Hercules op Wunstorf © Lucien Blok
Hoewel je anders zou kunnen denken, is de Russische inval in Oekraïne niet de directe aanleiding voor deze oefening. Volgens een persbericht van de Luftwaffe (Duitse luchtmacht) is het idee voor de oefening ontstaan in 2018. Tijdens de twee jaar voorbereidingstijd veranderde de wereld aanzienlijk. De oefening heeft onder meer als doel ‘…een duidelijk signaal af te geven dat de veiligheid van de alliantie (de NAVO, LvdB) zonder voorbehoud wordt gegarandeerd.’ Ofschoon Duitsland de initiatiefnemer is van de oefening en Amerika de grootste participant wat betreft het aantal toestellen, beschouwt de Luftwaffe Air Defender 2023 niet als een Duits-Amerikaanse oefening. ‘Het is een duidelijk signaal van de NAVO als geheel.’
Het (fictieve) scenario van de oefening is een ‘Artikel 5-situatie’. Volgens dit NAVO-artikel betekent een aanval op één van de lidstaten, een aanval op alle bondgenoten. De diverse NAVO-luchtmachten beoefenen ‘daarom snelle en wendbare inzetbaarheid en hoe dat het best gezamenlijk kan’, aldus een persbericht van de Koninklijke Luchtmacht. ‘Dit betekent dat de vliegers tal van verschillende scenario’s uitvoeren. Dat kan gaan om het verdedigen van het grondgebied, maar ook het aanvallen van gronddoelen.’
F-15C van de 104th Fighter Wing, Massachusetts ANG © Tim Volmer Deze F-15C van de Massachusetts ANG heeft een ‘kill marking’ aan operatie Desert Storm overgehouden © Leonard van den Broek F-15C van de 104th Fighter Wing, Massachusetts ANG © Tim Volmer F-15C van de 104th Fighter Wing, Massachusetts ANG © Leonard van den Broek F-15C van de 104th Fighter Wing, Massachusetts ANG © Leonard van den Broek F-15C van de 104th Fighter Wing, Massachusetts ANG © Leonard van den Broek F-15C van de 104th Fighter Wing, Massachusetts ANG © Leonard van den Broek F-15C van de 104th Fighter Wing, Massachusetts ANG © Leonard van den Broek F-15C van de 104th Fighter Wing, Massachusetts ANG © Leonard van den Broek
Het bondgenootschap speelt een zeer nadrukkelijke rol in de oefening. Oost-Europese lidstaten nemen er prominent aan deel en zijn ook betrokken bij de planning ervan. Een deel van de oefenmissies vindt plaats boven oostelijk Duitsland, Polen en Tsjechië. Deelnemende gevechtsvliegtuigen maken ook tussenlandingen in bijvoorbeeld de Baltische staten. Dit alles met als doel: een “show of force” (machtsvertoon) aan de oostflank van het NAVO-grondgebied.
De NAVO laat ook Boeing E-3 “AWACS” radarvliegtuigen meedoen aan de oefening. De Duitsers zijn verder erg verheugd met de deelname van Nederlandse F-35’s. De Duitse luitenant-generaal Gerhartz zei tijdens een persconferentie: “Ik ben erg blij en kan de Nederlandse luchtmacht een groot compliment geven. Ze zijn net overgestapt op de F-35 en zijn in staat om met deze nieuwe, complexe toestellen deel te nemen aan een oefening als deze.”. Gerhartz is stafchef van de Duitse luchtmacht.
F-16C van de 140th Wing, Colorado ANG © Leonard van den Broek F-16C van de 140th Wing, Colorado ANG © Leonard van den Broek F-16C van de 140th Wing, Colorado ANG © Leonard van den Broek F-16C van de 140th Wing, Colorado ANG © Leonard van den Broek F-16C van de 140th Wing, Colorado ANG © Leonard van den Broek F-16C van de 114th Fighter Wing, South Dakota ANG © Leonard van den Broek F-16C van de 114th Fighter Wing, South Dakota ANG © Leonard van den Broek
Van de 24 landen die participeren in Air Defender 2023, sturen er 18 ook daadwerkelijk vliegtuigen naar de oefening. De overige landen sturen planners, deskundigen of waarnemers. 100 toestellen zijn afkomstig uit Amerika, 60 van andere NAVO-partners en nog eens 60 van Duitsland zelf. Het merendeel van de Amerikaanse toestellen behoort toe aan de “Air National Guard”.
F-15C van de 159th Fighter Wing, Louisiana ANG © Leonard van den Broek F-15C van de 159th Fighter Wing, Louisiana ANG © Leonard van den Broek F-15C van de 159th Fighter Wing, Louisiana ANG © Leonard van den Broek F-15C van de 159th Fighter Wing, Louisiana ANG © Leonard van den Broek F-15C van de 159th Fighter Wing, Louisiana ANG © Leonard van den Broek F-15C van de 159th Fighter Wing, Louisiana ANG © Leonard van den Broek F-15C van de 159th Fighter Wing, Louisiana ANG © Leonard van den Broek
De Air National Guard (ANG) is in Amerika per staat georganiseerd en is een soort van reserve-luchtmacht. Veel van het ANG-personeel is parttimer; naast hun reguliere baan werken ze een aantal dagen per maand voor de luchtmacht. De meeste ANG-vliegers hebben een verleden als luchtmachtpiloot. Na hun overstap naar de burgerluchtvaart blijven ze zo beschikbaar voor de ANG en gaan hun kennis en ervaring niet verloren. Het betekent wel dat Air National Guard-personeel ook uitgezonden kan worden. In het verleden zijn ANG-toestellen ook ingezet in crisisgebieden als Irak en Afghanistan.
De F-16’s op Schleswig-Jagel zijn afkomstig van South-Dakota en Colorado, de A-10’en zijn van de Michigan Air National Guard. Verder staat een zestal A-10’en uit Michigan tijdelijk op Amari (Estland) gestationeerd. Vijf Hongaarse Gripens en drie Turkse F-16’s opereren ook vanaf Schleswig-Jagel.
De F-15C Eagles op Hohn komen uit Massachusetts en Louisiana. Deze beide eenheden zijn wel bekend in Europa: de toestellen met ‘MA’ en ‘JZ’ staartcodes waren ook te zien op Leeuwarden tijdens “Frisian Flag“, respectievelijk in 2016 en 2017. Op Hohn staan verder vier Typhoons van de Britse Royal Air Force en vier Finse F/A-18C Hornets.
F/A-18C Hornet van de Finse luchtmacht (Ilmavoimat) © Leonard van den Broek F/A-18C Hornet van de Finse luchtmacht (Ilmavoimat) © Leonard van den Broek F/A-18C Hornet van de Finse luchtmacht (Ilmavoimat) © Leonard van den Broek Eurofighter Typhoon FGR4 van de Royal Air Force © Leonard van den Broek Eurofighter Typhoon FGR4 van de Royal Air Force © Leonard van den Broek Eurofighter Typhoon FGR4 van de Royal Air Force © Leonard van den Broek
Deelname van de US Navy aan een luchtoefening als deze is vrij bijzonder. Sinds toenemende dreiging in Oost-Europa, stuurde Amerika wel al twee keer eerder EA-18G Growlers naar Spangdahlem in Duitsland voor een detachement. De Growler is een speciale versie van de Super Hornet, ontwikkeld voor elektronische oorlogsvoering. De laatste keer dat de US Navy deelnam aan “Frisian Flag” is al meer dan 20 jaar geleden, toen nog met F-14 Tomcats en F/A-18C Hornets. Op Hohn staan voor Air Defender zes F/A-18E/F Super Hornets en twee EA-18G Growlers.
F/A-18F Super Hornet van VFA-213, US Navy © Leonard van den Broek F/A-18E Super Hornet van VFA-37, US Navy © Leonard van den Broek F/A-18E Super Hornet van VFA-31, US Navy © Leonard van den Broek F/A-18E Super Hornet van VFA-87, US Navy © Leonard van den Broek F/A-18E Super Hornet van VFA-37, US Navy © Leonard van den Broek F/A-18E Super Hornet van VFA-87, US Navy © Leonard van den Broek
Voor Air Defender 2023 zijn boven Duitsland diverse oefengebieden aangewezen. Zo is er een “Exercise Airspace” gecreëerd boven noordwestelijk Duitsland en de Noordzee, één boven oostelijk Duitsland en één boven Zuid-Duitsland. Om de burgerluchtvaart te ontzien, worden de gebieden afwisselend gebruikt. Ook zijn er per dag drie verschillende tijdperioden waarin gevlogen wordt.
Tornado ECR van de Duitse luchtmacht met speciale staartbeschildering vanwege Air Defender 2023 © Leonard van den Broek Tornado ECR van de Duitse luchtmacht © Leonard van den Broek Tornado ECR van de Duitse luchtmacht in formatie met Amerikaanse F-16’s © Leonard van den Broek Tornado ECR van de Duitse luchtmacht © Leonard van den Broek F/A-18C Hornet van de Finse luchtmacht (Ilmavoimat) © Leonard van den Broek Tornado ECR van de Duitse luchtmacht met speciale staartbeschildering vanwege Air Defender 2023 © Leonard van den Broek
Verschillend
VWO