Vliegtuigloze Sondag?

Met succes heeft Ruud Sondag nog snel even hartstochtelijk bepleit dat de demissionaire regering ondanks de kabinetsval onverminderd doorgaat met de voorgenomen krimp van Schiphol. Ondanks weerstand van de luchtvaartsector vindt hij VVD’er Mark Harbers, inmiddels demissionair minister van Infrastructuur & Waterstaat, daarbij aan zijn zij.

Sondag had het draaiboek al klaarliggen om zelf nog maar even een verzoek tot krimp in te dienen bij Brussel, de bestuurlijke hoofdstad van de EU, in geval hij bakzeil had gehaald. De interim-baas van de op twee na grootste luchthaven van Europa zat namelijk in tijdnood. Op 12 september moet door het vliegveld de capaciteitsdeclaratie worden ingediend voor het zomerseizoen dat vanaf 1 april 2024 van start gaat. Het drastisch snijden in het aantal vluchten op Schiphol kan beginnen.

‘De lopende processen moeten worden doorgezet. Verklaar de krimp niet controversieel’, stelde Sondag onlangs nog bij de Volkskrant. Hij vond gehoor. Ondanks het dreigement dat inmiddels klinkt van de kant van het Amerikaanse Ministerie van Transport dat de samenwerking tussen Nederlandse en Amerikaanse airlines spaak kan lopen als Amerikaanse maatschappijen slots kwijtraken. ‘KLM zal in dat geval niet alleen moeten schrappen in het aantal vluchten, maar ook nog eens niet zelf kunnen kiezen welke, omdat landen als de VS, Canada, China en Brazilië de toegang van KLM tot hun luchthavens beperken, uitte KLM-topvrouw Rintel haar zorgen al bij de Telegraaf. De keuze nu van Harbers is een keuze voor een ongecontroleerd verlies van verbindingen met het buitenland terwijl de luchtvaart wereldwijd explosief groeit.

Zorgen omwonenden niet demissionair

‘De zorgen van omwonenden zijn niet demissionair’, neemt Sondag het voor hen op.. ‘Je slaapt of je slaapt niet.’ Wie die omwonenden zijn? Degenen die zich hebben verenigd in de stichting Recht op Bescherming tegen Vliegtuighinder (RBV). Praten namens mij en menig andere omwonende doen ze niet, maar het hoogste woord voeren kunnen ze als de beste. Zo is er een kleine groep van 85 personen verantwoordelijk voor bijna de helft van alle klachten over geluidsoverlast van Schiphol. Gezamenlijk deden deze veelklagers maar liefst 167.000 keer hun beklag over vliegtuiglawaai in het gebruiksjaar 2022, dat van november 2021 tot eind oktober 2022 loopt. Dat maakte het Bewoners Aanspreekpunt Schiphol (BAS) dit afgelopen voorjaar bekend. De andere helft kwam van 10.435 andere personen.

Mijn geluidsoverlast bestaat niet

In Aalsmeer en Uithoorn, de gemeenten waar mensen het meeste last ondervinden van vliegtuiglawaai, wonen volgens de laatste gegevens respectievelijk 33.063 en 31.422 personen. Er zijn meer gemeenten waar de vliegtuigen op een hoogte van tussen de 600 en 1000 meter overheen vliegen. ‘Officieel bestaat mijn geluidsoverlast niet’, zei Ellen Woudenberg al in 2018 tegen de NOS. Zij koos voor huisvesting in Castricum dat te boek staat als een stiltegebied. ‘We hebben research gedaan voordat we hier gingen wonen’, zegt ze. Wat stelde dat research dan voor als ze op de vraag: ‘Hoe vaak vliegen ze zo laag?’ niet anders kan dan antwoorden: ‘Eigenlijk altijd. Hoger komt zelden voor. Al om half vijf, vier uur, komt er een vrachtvliegtuig uit China, daar word ik heel vaak wakker van. En vanaf half vijf is het een soort invasie, elke minuut, of elke drie minuten. En soms is het dan even een uurtje stil.’ Er zijn toch allerlei websites waarop je makkelijk kunt zien waar op welk uur wat vliegt, aankomt en vertrekt? Ze blijkt Flightradar24 zelfs te kennen!

Castricum telt volgens de laatste cijfers 36.298 inwoners. Een andere gemeente die ook genoemd wordt in verband met veel vliegtuiglawaai is Heiloo. Hier wonen 24.319 mensen. Alles bij elkaar, samen met Aalsmeer en Uithoorn, komt dat op een totaal van 125.102 en dan zijn Amsterdamse wijken nog niet eens meegeteld. Terug naar de klagers, 10.520 al met al. Nog geen tien procent. En of die allemaal in de buurt van Schiphol wonen?

Grootste aandeelhouder

Volgens Kamerlid Derk Jan Eppink, die inmiddels is overgestapt van JA21 naar de BBB, is zelfs uit naam van Mark Rutte geklaagd over vliegbewegingen. Tevens wees hij erop dat tegenwoordig volautomatisch, dag in dag uit, klachten kunnen worden aangemaakt. ‘Het onmogelijk maken van het melden van veel klachten haalt de overlast niet weg’, kreeg Eppink als antwoord van Harbers. En die overlast moet Ruud Sondag wel als uitgangspunt nemen. Waarom? Omdat de Staat der Nederlanden de grootste aandeelhouder is van de Royal Schiphol Group. De overheid heeft daardoor dus een zeer zware stem in de beleidsvoering van onder andere de Amsterdamse luchthaven. Het woord van D66, als gevolg waarvan enorme fondsen apart zijn gezet voor klimaat- en stikstofbeleid, was wet bij het onlangs gevallen kabinet. D66’er Ruud Sondag is speciaal aangesteld om daaraan gevolg te geven.

Tijdelijk

‘De krimp is een weg die gekozen is door de overheid’, zei hij er zelf begin dit jaar over in gesprek met de Volkskrant. ‘En daar proberen we dan bij aan te sluiten op een manier die goed is voor Schiphol. We zeggen heel nadrukkelijk tegen onszelf: als we niets zouden doen aan de overlast, waar eindigen we dan? Waarschijnlijk met een nog lager aantal vluchten. Met 460 duizend vluchten bieden we perspectief en zekerheid voor iedereen die rond Schiphol werkt, woont en bedrijvig is.’ Zich zomaar neerleggen bij de krimp naar 440 duizend vluchten lag op dat moment echter niet in zijn bedoeling. Sondag stelde namelijk slechts tijdelijk naar 460 duizend vluchten per jaar te willen om daarna met stillere en schonere vliegtuigen verder te kunnen groeien. Ook Harbers kondigde eind vorig jaar aan dat de krimp van Schiphol tijdelijk is en er vanaf 2027 ongelimiteerd kan worden gevlogen met schone vliegtuigen. Maar nu bericht diezelfde Volkskrant dat de krimpplannen voor Ruud Sondag niet ver genoeg gaan.

Verbod

Wat die tussenpaus wil? Dat opperde hij al eens eerder. Als alternatief voor een krimp naar 440 duizend vluchten moet er een verbod komen op nachtvluchten, lawaaiige toestellen en privéjets. Hm. Een verbod op privéjets. Het regeringsvliegtuig, de PH-GOV, een Boeing 737 BBJ, Boeing Business Jet, is een privéjet! Kom er maar uit, koning Willem-Alexander. Kom er maar uit, Rob Jetten. De nieuw aangeschafte Gulfstream 650ER, de V-II7, kan ook meteen de verkoop in. Opruimen die handel. Gewoon lekker de trein in met koninklijke, civiele en militaire autoriteiten. O, ze moeten buiten Europa zijn. Dan maar even een ticket kopen bij KLM.

Dubbel geraakt

Of KLM straks nog overal naartoe kan vliegen? Uiteraard zijn ze daar bekend met het standpunt van het United States Department of Transportation, DOT, dat Nederland niet zomaar Amerikaanse luchtvaartmaatschappijen de toegang tot Schiphol kan ontzeggen. Meer landen dreigen al met harde maatregelen in geval van verlies van slots. ‘Daarmee wordt KLM dubbel geraakt‘, aldus Rintel bij de Telegraaf.

Maar Sondag is vast voornemens het vertrouwen naar de omwonenden, of moet ik zeggen de klagers, te herstellen. Daarvoor wil hij uiterlijk in 2025 alle nachtvluchten schrappen tussen middernacht en 5 uur ’s ochtends. Tussen 5 en 6 uur is de luchthaven dan alleen open voor binnenkomend vliegverkeer. Het zou gaan om 10.000 van de in totaal bijna 24.000 nachtvluchten, de rest zit in de randen van de nacht, voor 23.00 uur. De VVD is het daar, getuige hun verkiezingsprogramma, volkomen mee eens. ‘Wij kunnen als KLM niet zonder nachtvluchten’, zei Pieter Cornelisse, topman luchthavenstrategie bij de blauwe luchtvaartmaatschappij al in 2019 bij Het Parool. ‘Het fundament van ons intercontinentale netwerk is gebaseerd op het gebruik van delen van de nacht.’ Volgens KLM wordt ten onrechte gedacht dat met een nachtverbod alleen vliegvakanties en vrachtvluchten worden getroffen.

Weg is weg

Vooral vluchten van Noord-Atlantische routes moeten in de late nacht en vroege ochtend aankomen op Schiphol, aldus Cornelisse, zodat passagiers kunnen overstappen op de eerste golf van Europese en intercontinentale vertrekken. Het overstapnetwerk van KLM en haar SkyTeam-partners, waaronder Delta, is cruciaal voor het aantal bestemmingen vanaf Schiphol. De Amerikaanse luchtvaartgigant is een van de meest frequente bezoekers van Schiphol. De airline heeft haar oog al laten vallen op Parijs in geval de krimp van de luchthaven wordt doorgezet. En dat wordt dan weg is weg. Niet dat er dan ineens minder gevlogen wordt. Delta’s vluchten gaan gewoon door. Maar voor de omwonenden van Schiphol wel heel stilletjes. Niet eens meer hoorbaar.

Er doorheen gejast

Transavia geldt als een grootgebruiker van de nacht. Volgens Leon Bogaard, communicatiestrateeg bij deze budgetmaatschappij, is krimp voor Den Haag een doel op zich. ‘Maar waar het om gaat is het terugbrengen van overlast’, zei hij bij NH Nieuws. ‘Wat ons betreft kan dat hand in hand gaan met een investering in schone stillere vliegtuigen en die hebben we gedaan.’ Alleen wachten Ruud Sondag en Mark Harbers de komst daarvan niet af. In tegendeel, de krimp moet er nog even snel doorheen worden gejast. Transavia kan er nu nog op inzetten haar machines per dag drie keer heen en weer te laten vliegen. Daarvoor gaan de eerste vluchten ’s ochtends vroeg van start. ‘Op die manier kunnen we het vliegen toegankelijk houden voor een groot publiek’, aldus Bogaard.

Alle vliegschaamte ten spijt bleef het grote publiek deze zomer zeker niet weg. Inspanningen als minder vlees eten, elektrisch rijden en het huis isoleren zijn nog wel te doen, maar die welverdiende vliegvakantie opgeven? NRC vroeg mensen waarom ze het vliegtuig pakten. Argumenten als: het is te ver om te treinen, het duurt te lang om te treinen, op andere vlakken doe ik genoeg, ik koop straks een elektrische auto, ik schipper tussen mijn principes en mijn dromen.

Mogelijkheden te over

Inmiddels is Transavia met open armen ontvangen op Brussels Airport. Ach, wat doe je zelf als je je auto voor je eigen deur niet kwijt kunt. Dan zet je hem toch gewoon wat verderop neer? Zo werkt dat niet alleen met auto’s. Volgens allerlei voorspellingen zal er alleen maar meer worden gevlogen, ook door Nederlanders. En Schiphol dan? Uit de markt geprezen want te duur? Of inmiddels steeds verder afgegleden naar een klein regionaal veldje in Europa? Dan toch even snel de grens over gepiept? Mogelijkheden te over: Brussels Airport, Weeze Airport, Düsseldorf International Airport, Keulen/Bonn Airport, Dortmund Airport. En voor airlines, inclusief KLM’s SkyTeam-partners, zijn er nog vele velden meer. Alleen is het merendeel daarvan ’s nachts niet open, zoals Schiphol dat nog wel is als een van de weinige Europese luchthavens. Niet lang meer dus. Tenminste, als het aan Ruud Sondag ligt. En evenmin als het aan de VVD ligt, getuige het verkiezingsprogramma van deze partij.

In de gevarenzone

Op dit moment vliegt KLM nog op 170 bestemmingen. Teruggaan naar 460.000 vluchten houdt in dat daar tien bestemmingen vanaf gaan, aldus Rintel. Wordt het uiteindelijk toch een krimp naar 440.000 vluchten, dan gaan er nog eens twintig af. Of twaalf, mochten het er 452.000 worden zoals nu wordt geopperd. Maar zelfs als de Nederlandse flagcarrier die 170 bestemmingen kan behouden komt ze in de gevarenzone. Waarom? Omdat groei voor het voortbestaan van een onderneming van wezenlijk belang is. Daar tegenover staat dat krimp funest is. Daan Lenderink, CEO van zakenreisorganisatie Schiphol Travel International, kwam tot de bevinding dat tachtig procent van de door hen bevraagde bedrijven de krimp als nadelig beschouwt voor de eigen bedrijfsvoering.

Onomkeerbaar

Alle reden voor de IATA, belangenbehartiger Air Cargo Netherlands (ACN) en een groot aantal luchtvaartmaatschappijen, om bij de Hoge Raad in cassatie te zijn gegaan tegen de beoogde krimp. De stap volgde op het hoger beroep, waarin het Amsterdams gerechtshof eerder oordeelde dat de regering het aantal vluchten in het vliegseizoen 2023/2024 kan verlagen. Deze week ging er niet alleen een schrijven van ACN, Fenex, EvoFenedex uit naar zowel de betrokken VVD-bewindspersonen, waaronder Harbers, als alle leden van de Vaste Kamercommissie Infrastructuur & Waterschap. Ook TLN, Transport & Logistiek Nederland, klom hiervoor in de pen. Gesteld wordt dat de krimp omstreden is en nog onder de rechter, een en ander vergezeld van het verzoek besluitvorming over te laten aan een nieuw kabinet. ‘Krimp kan volgens deskundigen leiden tot de verdringing van vrachtvliegtuigen van Schiphol terwijl dat juist het vervoerssegment is met de hoogste welvaartsbijdrage. (…) Het gaat om een uiterst gevoelig onderwerp met zeer grote belangen en onomkeerbare gevolgen’, aldus de vrachtsector. Allemaal aan dovemansoren gericht.

Concessies

Het demissionaire kabinet lijkt niet ongevoelig voor de kritiek op de krimpplannen. Ingewijde bronnen hebben aan de Volkskrant gemeld dat is besloten met ingang van november 2024 het maximale aantal vluchten per jaar te beperken tot 452.000, in plaats van het eerder voorgestelde aantal van 440.000. Daarnaast wordt er gesteld dat er geen verbod op privéjets en nachtvluchten komt. Of deze concessies alle betrokken partijen tot tevredenheid kunnen stemmen is echter nog maar de vraag. Alleen al de VVD, de partij waarvan je het toch het minst verwacht, is voor een nachtsluiting.

Niet meer welkom

Zowel Sondag als Harbers gaan ervan uit dat de voorgenomen krimp van Schiphol iets van tijdelijke aard is, dat de luchthaven weer kan groeien zodra er stillere en schonere vliegtuigen zijn. Als het aan Sondag ligt zijn de meest lawaaiige machines, zoals de Boeing 747-400 rond 2025/2026 niet meer welkom. Dit type vervoert nog altijd veel vracht, maar veroorzaakt ook de meeste klachten qua geluidsoverlast. Bij KLM en Transavia gaan de Boeing 737-700’s en 800’s plaatsmaken voor de veel zuinigere en stillere Airbus A320neo’s en A321neo’s. Maar die zijn er niet zomaar. In 2030 moet de laatste 737 vervangen zijn door een van deze Airbussen. Dat wordt zeven jaar groeistilstand. Of vier jaar, als Harbers zijn woorden nog ooit bewaarheid zullen worden dat Schiphol in 2027 weer kan groeien. De Werkgroep Toekomst Luchtvaart, WTL, bepleit ‘voor een optimale balans tussen een goede bereikbaarheid en lagere negatieve effecten van de luchtvaart’ en een krimp naar 250.000 vluchten. Reken maar dat die mensen zich zullen blijven roeren. Ik voorspel dat als die Airbussen er eenmaal zijn, er ook weer geklaagd wordt over vliegtuiglawaai.

Extra wapen

Tussenpaus Sondag gooit nog een extra wapen in de strijd dat geheid zal bijdragen aan de door hem beoogde krimp. Hij stelt dat Schiphol niet meer tot de goedkoopste luchthavens van Europa wil behoren. Was Schiphol dat dan ooit? ‘Na de verhoging van de havengelden in de afgelopen drie jaar van respectievelijk 9, 12 en 12% behoort de Amsterdamse luchthaven inmiddels tot de kopgroep van de duurdere luchthavens, zeker nu ze erop is teruggekomen dat dit moet worden herzien naar minimaal 9, 15 en 12%’, aldus BARIN-topman Marnix Fruitema op LinkedIn. Sondag laat inmiddels al onderzoeken in hoeverre de luchthaven zelf ‘operationele maatregelen’ kan nemen om de ‘winkel’ vanaf pakweg middernacht te sluiten, aldus NRC. Ook kan hij er nog voor kiezen de luchthavengelden voor nachtvluchten extreem te verhogen. Nu is het nachttarief soms al zes keer zo hoog als het dagtarief.

Dus, de autoloze zondag indachtig, uiteindelijk minimaal op naar een vliegtuigloze Sondag?

Droom jij van vliegen bij de luchtmacht?
Dit is je kans!

Werken in de Luchtvaart

Officier Vlieger (VWO) – Werken bij Defensie

Verschillend

VWO

Officier Vlieger – Werken bij Defensie

Verschillend