In zijn kindertijd keek hij al wat graag naar de platen in luchtvaartboeken. Twintig jaar geleden kocht hij een spiegelreflexcamera met een klein lensje. Sindsdien maakt Andres Bolkenbaas de platen van vliegtuigen zelf. Als luchtvaartfotograaf raakte hij onder meer betrokken bij de nachtelijke fotoshoot ter gelegenheid van het afscheid van de PH-MCP, de allerlaatste MD-11 die Schiphol vele jaren als thuishaven had.
‘Wat vind ik nou leuk om te fotograferen?’, vroeg Andres zich begin 2006 af na de aanschaf van zijn eerste fotoapparatuur. ‘Ik ben naar de oude spottersplek aan de Kaagbaan gereden om te kijken wat die camera en die lens konden’, vertelt hij nu. ‘Ik maakte wat plaatjes en ja, toen was ik verkocht. De volgende week ging ik weer en de week daarop weer. De eerste zes jaar was ik puur hobbymatig aan de gang. Ik maakte niet alleen opnames waarop vliegtuigen in hun totaliteit te zien waren, compleet met registratie, maar ook van creatieve uitsneden, bijvoorbeeld alleen het onderstel of de staartmotor. Toen de social media steeds populairder werden vond ik het leuk mijn beelden te delen. Ik vond diverse groepjes op Facebook waarvan ik lid werd. Maar elke keer als ik een foto van een uitsnede plaatste kreeg ik commentaar: registratie niet leesbaar, het vliegtuig staat er niet helemaal op.’
Een blauwe 747 op de kaft
Ook KLM reageerde. Bij hun social media afdeling bestond er interesse voor het werk van Andres. ‘Op dat moment werkte ik bij een printservicebedrijf’, zegt hij. ‘Het idee ontstond om een boekje te maken met mijn foto’s erin. Op mijn werk had ik alles mee om het te kunnen maken. Op de kaft een opname van een blauwe Boeing 747 in take-off, op dat moment het vlaggenschip van de maatschappij. Omdat ik de boekjes een persoonlijk tintje wilde geven, heb ik gevaagd met wie ik aan tafel kwam. De naam van de 747 in kwestie, de Orlando, verving ik door de namen van mijn toekomstige gesprekspartners die ik keurig op een lijstje kreeg aangeleverd. Het gebaar werd erg leuk gevonden en ook het gesprek was erg leuk. Vooral bij marketing bestond er interesse foto’s van mij te kopen. Eens in de zoveel tijd ging ik erheen met mijn laptop en werden er keuzes gemaakt uit mijn alsmaar groeiende beeldbank. Daarnaast vroegen ze me regelmatig als freelance-fotograaf bij evenementen.’
KLM MD-11 PH-KCE
Zoals menig MD-11-liefhebber reisde ook Andres op 21 juni 2014 af naar Gilze-Rijen. Omdat hij dat in opdracht van KLM deed, kon hij het bezoek van een van KLM’s laatste MD-11’s aan de luchtmachtbasis vanaf de VIP-tribune fotograferen. Andres: ‘Rond 13:00 uur kwam de PH-KCE aanvliegen en maakte een fly-by, gevolgd door de KDC-10. Als gevolg van de turbulentie die de KCE veroorzaakte, moest de KDC-10 wel op ruimere afstand blijven, maar toch lukte het me om de beide machines in één beeld te vangen. Vervolgens maakte de KCE maakte nog een fly-by boven het veld zonder de KDC-10 en daarna een landing waarbij hard moest worden geremd om de eerste afslag te halen. Voor de andere afslagen was de MD-11 namelijk te groot.’
Echte vliegtuigen
Andres was opnieuw van de partij toen de allerlaatste blauwe MD-11, de PH-KCD, haar allerlaatste start ooit maakte op Schiphol. Vanaf één van de vele gele Schipholauto’s verkeerde hij opnieuw in een VIP-positie om de machine te fotograferen. ‘Het was een emotioneel moment, het einde ook van een tijdperk. Ik heb een paar keer in de MD-11 gevlogen’, zegt Andres. ‘En dan word je verliefd op zo’n ding. Samen met de 747 is de MD-11 de meest iconische machine die KLM heeft gehad, mijn hart gaat er sneller van kloppen. Het zijn echte vliegtuigen, die maken geluid: muziek!’
Martinair MD-11 PH-MCP
Enige tijd nadat KLM haar MD-11’s had uitgefaseerd troffen de driemotorige jets van Martinair hetzelfde lot. Ook het vertrek van de allerlaatste MD-11 met een rode staart trok veel aandacht van de liefhebbers. Andres: ‘Voorafgaand aan haar laatste take-off kreeg ik samen met een groepje van negen andere fotografen de MCP een week tot mijn beschikking. We hebben de meest bizarre dingen kunnen doen, waarbij je je realiseert dat het wereldwijd uniek is. Want zie je het gebeuren op Los Angeles of Chicago dat je een nacht lang foto’s kunt maken van een machine die op een van de startbanen is gezet? Voor dat speciale gebeuren had Cameraland ook nog allerlei lenzen en camerabody’s ter beschikking gesteld, supergaaf. En als je dan met tien man rond die machine staat… Je weet van gekkigheid gewoon niet waar je moet beginnen. Het ene kaartje na het andere schiet je vol, steeds weer vanuit een andere hoek.
De tweede nacht konden we op het yankeeplatform aan de gang. Op de Zwanenburgbaan hadden ze net nieuwe verlichting, mooi wit licht. Een hoogwerker erbij en fotograferen maar weer, nu ook van bovenaf. En daarbij het besef van de unieke situatie. Normaal worden vliegtuigen aan het eind van een operationeel leven afgedankt en is het klaar. Deze machine werd letterlijk in het zonnetje gezet, die werd verheerlijkt. Na die shoots vertrok een aantal mensen van het clubje naar RIAT voor een vliegshow. Ik ben toen alleen naar Schiphol-Oost gegaan, waar de kist in de hangar werd gezet. Algauw was daar verder niemand, alleen dat vliegtuig en ik waren er nog, wij met zijn tweeën. Ik ben naar de cockpit gegaan, erin gaan zitten, uiteraard van zaak op captain’s seat. Daar zat ik dan, geen vlieger zijnde en toch daar mogen zitten. Terwijl ik in en later rond het vliegtuig foto’s maakte kwam er alsnog iemand, een vlieger, een captain zelfs. En die vroeg aan mij of hij naar de cockpit mocht. Dat vroeg hij aan mij, kan je nagaan.
En toen kwam de dag dat ook de MCP naar de woestijn werd gevlogen. In een konvooi van gele Schiphol-voertuigen zijn we met Martin Schröder en zijn vrouw langs de baan gaan staan. Wij wisten allemaal dat die machine nog een keer een fly-by zou maken, de Schröders niet. Toen het toestel terugkwam en een wing wave maakte als definitieve afscheidsgroet… Ik zag Schröder daar staan, die emotie in zijn ogen… Het raakte me echt. En ook dat besef dat je echt van een machine, een apparaat, een ding, kunt gaan houden. Met de MCP ben ik zo close geweest…’
Fokker 70 en Embraers
Toen de Fokker 70 uit de vloot werd genomen was Andres op uitnodiging van KLM Cityhopper opnieuw van de partij voor een fotoshoot. ‘Die dag had ik drie vliegtuigen ter beschikking: een Fokker 70, een Embraer 175 en een Embraer 190’, vertelt hij. ‘De Fokker ging eruit en de opvolgers stonden al te trappelen van ongeduld om te gaan vliegen. In eerste instantie zou geen van die vliegtuigen verplaatst kunnen worden. Best een uitdaging, want je bent toch afhankelijk van het licht. Uiteindelijk besloot de dienstdoende manager alsnog: “We gaan je helpen, je moet ze echt mooi in beeld kunnen brengen.” De kisten werden versleept, er kwam een hoogwerker bij. Dat schiep echt de gelegenheid er een leuke serie van te maken.’
© Andres Bolkenbaas
Fokker 70 PH-KZU
In het weekend van 28 en 29 oktober 2017 volgde het afscheid van de laatste vier Fokker 70’s van KLM Cityhopper. De PH-KZU, met een afbeelding van Anthony Fokker op de staart, kwam terug uit Londen Heathrow rond 20:30uur. Andres: ‘Ik wachtte de laatste Fokker op en mocht dit unieke moment in de Nederlandse luchtvaartgeschiedenis vastleggen. Nadat de passagiers van boord waren hebben we het vliegtuig begeleid naar Schiphol-Oost, waar de KZU groots werd onthaald met een eresaluut.’ Met een dankbare lach vervolgt hij: ‘Wat voelde ik me vereerd en trots dat ik dit allemaal mocht fotograferen!’ 
De volgende dag vertrokken de laatste vier Fokkers achtereenvolgens vanaf Schiphol-Oost naar hun eindbestemmingen. De machines waren op zo’n manier opgesteld dat vliegtuigliefhebbers ze nog uitgebreid konden bekijken en afscheid konden nemen. ‘Uiteraard was ik hier ook weer van de partij. Het toeval wilde dat tijdens deze laatste fotosessie een regenboog de lucht sierde. Alsof het zo moest zijn.’
Boeing 747
Andres was er ook meermaals met zijn camera bij als het Olympisch Team op weg ging of juist aankwam. Ook toen de PH-BVA werd omgetoverd in de kleuren die deze Boeing 777 maakten tot de Orange Pride, maakte hij foto’s in opdracht van KLM. Maar met de uitfasering van de Boeing 747 liep het allemaal anders. ‘Een ongelooflijke teleurstelling’, zegt hij. ‘We waren volop in gesprek over hoe we het afscheid zouden vormgeven. Maar toen stak covid de kop op en moest de machine er vervroegd uit. Begrijpelijk maar wel bitter. De 747, zo’n waanzinnig prachtig vliegtuig, echt een heel fotogenieke dame, is vijftig jaar in de vloot geweest, heeft KLM groot gemaakt en bewees toch ook weer haar trouwe diensten als covid-19-luchtbrug met China. Daar had echt nog wel wat mee gekund.’ Andres zegt dit niet zomaar. Als ambulancechauffeur kreeg hij de covidperiode heel bewust mee. ‘Ik kan me voorstellen dat ze geen risico namen, maar in de buitenlucht en zonder dat je binnen die anderhalve meter kwam, zou er echt nog wel iets mogelijk zijn geweest.’
Dutch Aviation Photographers Group
Andres is zelf één van de oprichters van de Dutch Aviation Photographers Group. ‘Samen met twee maatjes heb ik dat initiatief genomen omdat creatief uitgesneden foto’s bij andere groepen niet welkom bleken te zijn. Het begon met tien leden, groeide door naar twintig, dertig, tachtig, honderd, tweehonderd… Steeds meer mensen meldden zich aan die graag wilden laten zien wat ze maakten, elkaar wilden helpen en vroegen om tips. Inmiddels telt de groep ruim achtduizend luchtvaartliefhebbers van over de hele wereld. Er zijn vriendschappen uit ontstaan van mensen die met elkaar op pad gingen. Een dagje fotograferen op Frankfurt, een dagje op Brussel, een dagje naar weet ik veel waarheen.’ Er verschijnt een gelukkige lach op zijn gezicht. ‘Ook de relatie met mijn partner, Inge Claus, heb ik eraan te danken. Onder een foto die door een van mijn vrienden was geplaatst had ik geschreven dat het een waardeloze plaat was. Dat deden hij en ik wel vaker met elkaar, elkaar een beetje pesten. Daarop reageerde Inge, ze vond mijn reactie maar bot. Ik heb haar een pm gestuurd waarin ik heb uitgelegd hoe de vork aan de steel zat en uiteindelijk kwam daar dus meer van dan enkel wat heen en weer schrijven via Messenger.’
Eerste Transavia Airbus A321neo
Sinds covid wordt er minder gepost in de Facebook-groep. ‘Vroeger, met de driepitters en de 747’s, met de echte vliegtuigen dus, was het voor menigeen veel interessanter. Maar ook met wat er nu vliegt kan je nog heel creatief omgaan’, meent Andres. ‘Ik wil de groep weer wat nieuw leven in zien te blazen. Daarbij gaat het niet om een nog groter aantal leden, maar om de interactie met mensen met dezelfde passie. Dat schept toch een band.’ Hij memoreert dat hij in 2013 en 2014 zelfs twintig mensen mocht uitnodigen toen KLM een dag organiseerde op Schiphol-Oost. ‘Overal konden we kijken en fotograferen: bij het OCC, de motorenshop, in de hangars… Echt geweldig.’ Hij glundert opnieuw als hij vertelt door Transavia te zijn uitgenodigd om platen te maken van de aankomst van hun eerste Airbus A231neo. De feestelijke ontvangst die op 7 december was gepland, is uitgesteld naar 19 december omdat de machine bij de Airbus-fabriek in Hamburg-Finkenwerder is beschadigd.
Fit to fly
Andres komt wel vaker op Schiphol maar dan zonder camera. Als ambulancechauffeur bij Dutch Medical Group komt hij onder meer in actie voor het vervoer van mensen die terugkomen uit het buitenland waar ze ziek zijn geworden of letsel hebben opgelopen. Andres: ‘Vooral in het winterseizoen gaat het vaak om ski-ongevallen. Na een ingreep ter plaatse zijn deze mensen veelal fit to fly. Wij gaan dan als eerste aan boord om de patiënt ervan af te halen. Is die immobiel dan komt er een hydraulische schaarwagen aan te pas die bij de achterste deur van het vliegtuig wordt gezet. De passagiers krijgen er allemaal niet zoveel van mee.
‘Maar op het moment dat je met je brancard door het luchthavengebouw rijdt… Dan word je óf echt van top tot teen bekeken óf ze knallen bijna tegen je aan omdat ze te druk zijn met hun telefoon. Vorige week nog. Samen met een verpleegkundige reed ik een patiënt met een kniefractuur op de brancard naar de ambulance. Heel pijnlijk voor iemand met een been vol pinnen als er een botsing plaatsvindt. Een aanvaring konden we nog ternauwernood voorkomen omdat iemand alleen maar op zijn schermpje liep te loeren. De rit vanaf Schiphol gaat doorgaans richting het ziekenhuis, een revalidatie-instelling of de woning van betrokkene. Een enkele keer vindt er alleen maar vervoer van het ene vliegtuig naar het andere plaats. Laatst nog van een KLM-machine naar een zakenjet. Die man moest naar Amerika. Geen lolletje met al die tussenlandingen. En dan ligt zo iemand dus al die tijd op een stretcher. Nee, niet fijn.’
Hoogvliegers
Bij de Stichting Hoogvliegers is Andres niet alleen als fotograaf actief, ook als fotografie- en filmcoördinator is hij in de weer. ‘Bij de organisatie van een Hoogvliegersdag komt heel wat kijken’, zegt hij. ‘We hebben een zeer bedreven team van zo’n vijftien fotografen. Per Grote Hoogvliegersdag worden er tussen de 20 en de 75 kinderen met hun gezinnen uitgenodigd. Samen met een mede-coördinator zorg ik ervoor dat er genoeg fotografen zijn om van elk kind een leuk aantal beelden te schieten. En onze donateurs moeten natuurlijk ook een goede indruk krijgen van hoe hun giften worden besteed en hoe blij de kinderen op zo’n dag zijn.
‘Alles loopt precies volgens de regels. We komen ook op militaire velden waar niet alles gefotografeerd mag worden. We zijn vanzelfsprekend enorm alert op veiligheid. Als het bijvoorbeeld erg warm is zorgen we ervoor dat de kinderen genoeg kunnen drinken en in de schaduw kunnen zitten. Altijd zijn er EHBO’ers aanwezig. Wat heel leuk is, is dat mijn werkgever mij op zo’n dag altijd een auto meegeeft. Dat kan de Volvo, een ambulance of een personenbus in ambulance-uitvoering zijn. Zolang er een blauw zwaailicht en een sirene op zit vinden de kinderen dat prachtig. We halen ze samen met hun ouders/verzorgers op vanaf een verzamelpunt. Dat gebeurt in allerlei spectaculaire voertuigen zoals vrachtwagens, sportwagens en trikes. En ook daarvan worden uiteraard foto’s gemaakt.’
Onder een aanvliegroute
Op Schiphol-klagers heeft Andres het duidelijk niet. ‘Ik woon zelf ook onder een aanvliegroute. Ja, je hoort het als er een machine overkomt. Het verkeer is ook te horen als je in de buurt van een drukke weg woont of van het spoor. Nederland ligt nou eenmaal heel gunstig in Europa als in- en exportland. Bij welvaart hoort verkeersgeluid, niet alleen van vrachtwagens en treinen, ook van vliegtuigen. Luchtvaart verbindt mensen wereldwijd. Ik vind het prachtig, ik word er gelukkig van.’ 
Andres lacht opnieuw als hij zegt: ‘Zodra wij het geluid van een 747 horen dan stormen Inge en ik naar buiten om te kijken.’ Dan weer ernstig: ‘Ik snap dat er mensen zijn die last hebben van geluidsoverlast, maar ten opzichte van zo’n tien jaar geleden is het door onder andere de vele innovaties in de luchtvaart al enorm verbeterd. Er zijn zó veel ontwikkelingen gaande, mijns inziens moet je die als overheid en maatschappij omarmen en ervoor zorgen dat je je plek op de wereldkaart houdt.’
Verschillend
VWO