Precies vandaag, maar dan in 2019 maakte Catalina PH-PBY haar afscheidsvlucht boven Nederland. Deze vliegende Catalina was voor Talitha van der Hoeden één van de inspiratiebronnen om een boek te schrijven over de Catalina’s van de Marine Luchtvaartdienst (MLD): “De Cat en de val van Java“.
Deze roman gaat in op de belevenissen van Nederlandse Catalina-bemanningen in de eerste maanden van 1942, tot aan de val van Java. De voelbare dreiging van de oorlog met Japan beschrijft Van den Hoeden op persoonlijke wijze vanuit hoofdfiguur Luuk, bemanningslid van een Nederlandse Marine-Catalina. Ze weet treffend de sfeer op te roepen van het Nederlands-Indië, vlak voor de Japanse inval. Van der Hoeden neemt de lezer mee op de urenlange patrouillevluchten boven zee, op zoek naar Japanse marineschepen.
De ervaringen van haar grootvader, Catalina-vlieger bij de Marine Luchtvaartdienst tijdens de Tweede Wereldoorlog, waren voor Van der Hoeden de belangrijkste reden om een boek te schrijven. Opa Fred van der Hoeden was als reservist opgeroepen bij de Marine Luchtvaartdienst en werd commandant van een Catalina. Ook was hij commandant van een vliegtuiggroep Catalina’s.
Tijdens de presentatie van het boek vertelde Talitha van der Hoeden: ‘Jaren geleden ontdekte ik dat mijn opa tijdens de Tweede Wereldoorlog in Nederlands-Indië tegen de Japanners streed. Dat hij werd opgeroepen als reservist bij de marine was wrang, want hij was zijn leven lang een pacifist. Voor zijn 33e verjaardag, 8 december 1941, kreeg hij de oorlog cadeau. De Amerikaanse marinebasis Pearl Harbor werd door de Japanse luchtmacht weggevaagd en in navolging van Amerika verklaarde Koningin Wilhelmina Japan de oorlog. Drie maanden wisten de Nederlanders samen met de geallieerden stand te houden, maar begin maart 1942 moest Indië zich overgeven. Een paar dagen voor capitulatie evacueerde de MLD naar Colombo, Sri Lanka, en bracht mijn opa in zijn Cat de hoogste pief van het leger, Admiraal Helfrich, in veiligheid. Fred, gescheiden van zijn vrouw Maria en twee jonge zoontjes die achterbleven op Java en niet veel later in een interneringskamp gevangen werden gezet, begon een dagboek.’
Omdat het dagboek van haar grootvader niet volledig was en haar beide grootouders al waren overleden toen ze dit allemaal ontdekte, ging ze zelf op onderzoek uit. Haar research bracht haar onder meer bij Prudent Staal, destijds betrokken bij de vliegende Catalina PH-PBY. Uiteindelijk heeft Talitha zelfs twee keer kunnen meevliegen met de Cat! Ook vond ze via het Nederlands Instituut Militaire Historie (NIMH) nog meer dagboeken van bemanningsleden.
Van der Hoeden: ‘Uit vele passages in de gevonden dagboeken bleek dat de bemanningen van hun vliegboot hielden, als was het een trouwe hond. Dagelijks doorstond de Cat lange, gevaarlijke tochten, die al gauw zestien uur duurden (dat is naar New York en terug, en dat iedere dag).’ “Zo’n reusachtige metalen vogel een schuimspoor door glad water zien trekken, moeiteloos de hemel in zien glijden – een machtig gezicht,” is een treffende beschrijving die Van der Hoeden las in een van de dagboeken van vliegers in het NIMH.
‘Na mijn research, na het schrijven van dit boek, zie ik geen good guys en bad guys meer. In welke oorlog dan ook. Ik zie alleen maar gewone jongens. Aan beide zijden. Gewone jonge
mensen die ruw uit hun leventje zijn gerukt en achter een wapen gekwakt. In een wereld van dood en verderf. Waar de meest kwetsbaren doordraaien en ongekende gruwelijkheden begaan; bovenop de gruwel van oorlog an sich. Met De Cat en de val van Java hoop ik een stukje van onze Nederlandse geschiedenis uit de vergetelheid te halen. Een klein monumentje neer te zetten voor al die gewone Hollandse jongens van toen die iedere dag weer dapper de
rotzooi tegemoet traden. Ze hebben bergen werk verzet in hun machtig mooie Catalina-vliegboten.’
‘Dit boek is geen Hollywood-verhaal met good guys en bad guys, cliffhangers en plot-twists. Ik heb de kranten van toen erop nageslagen, diverse literatuur geraadpleegd en alle aangrijpende verhalen uit de dagboeken gebundeld, in een poging weer te geven hoe het werkelijk was, die laatste maand voor de val van Java. Wie weet helpt het ons om onszelf en oorlog een beetje beter te begrijpen. Oorlog is geen Hollywood-film. Ergens onderweg in dit leven, zijn we iets vergeten. En wanneer we ons dit weer weten te herinneren, wie weet kunnen we dan helen van al die rotoorlogen en ons afvragen wie er nu werkelijk oorlog wil en
waarom. Want als wij het niet willen en de soldaten het niet willen – wie dan wel?’
De Cat en de val van Java
- Talitha van der Hoeden
- Paperback | 235 pagina’s | zwart-wit foto’s
- ISBN: 9789464871548 | Uitgeverij Aspekt, 2024 | € 24.95
- Verkrijgbaar in de boekhandel of via de uitgever
Verschillend
