Enkele weken geleden nam een aantal luchtvaart- en toerismejournalisten uit verschillende landen deel aan een vierdaagse persreis naar Turkije. Initiatiefnemer Turkish Airlines had een mooi programma in elkaar gezet. Het voorzag in een bezoek aan Istanbul, het evenement Tomorrow On-Board op de luchthaven, een binnenlandse vlucht naar Izmir en een bezoek aan Selçuk. Bij laatstgenoemde plaats wemelt het van de historische bezienswaardigheden. Een absolute topper was Efeze met zijn beroemde Celsus-bibliotheek, een van de best bewaarde antieke steden. Up in the Sky ging mee terug in de tijd.
Gids
De bustocht van het prachtige The Stay Warehouse-hotel in Alaçatı naar Efeze duurde ruim twee uur. Eenmaal aangekomen bij de antieke stad Efeze kon eerst een kort bezoek gebracht worden aan de onvermijdelijke toeristische winkeltjes en kraampjes bij de ingang. Het is zeer aan te bevelen om tijdens de wandeltocht door de oude stad gebruik te maken van een gids. Die van ons vertelde op een interactieve manier veel bijzonderheden. Een eyeopener voor velen was dat in Turkije meer overblijfselen uit de Grieks-Romeinse oudheid te vinden zijn dan in Griekenland of Italië. Terecht maakte hij een opmerking over de Engelsen, die bij opgravingen veel moois hadden ‘geroofd’. Het is nu te zien in het British Museum in Londen.
Marmer
Het leuke van de tour door Efeze is dat je geen rondwandeling hoeft te maken. Je begint bij de ingang en wandelt in een uurtje naar de lager gelegen uitgang aan de andere kant van de stad. Daar kan de bus je weer ophalen. Dat ‘uurtje’ kun je gerust met een korreltje zout nemen. Er is zeer veel te zien en te fotograferen en de gids houdt je gemakkelijk een dagdeel zoet. Een waarschuwing is ook op zijn plaats. Je loopt vaak over marmer en hoe glimmender dat eruit ziet, hoe gladder het is. Bovendien brandde de zon fel tijdens het middaguur in juni en was er alleen schaduw te vinden bij enkele bomen. Zonnebrandcrème is dan ook een absolute must.
Vrachtschepen
Efeze is vermoedelijk gesticht rond 1.100 voor Chr. De stad maakte deel uit van het Lydische en Perzische Rijk en werd een Hellenistische metropool. In 133 voor Chr. kwam de plaats onder Romeins bestuur. Als je langs de opgravingen en gerestaureerde gedeelten loopt, is het moeilijk voor te stellen dat hier 2.000 jaar geleden een kwart miljoen mensen woonde. Het was na Rome de grootste stad van het Romeinse Rijk. Efeze had in vroeger tijden een verbinding met de zee en was het politieke en economische middelpunt van West-Anatolië. Sinds 29 voor Christus zetelde in de hoofdstad van de provincie Asia de Romeinse proconsul. Vrachtschepen uit Afrika, Azië en Europa legden hier aan. Van de haven is niks meer te zien. Er is zeven kilometer aangeslibd land dat zich uitstrekt van Efeze naar de zee.
Opgravingen
Een muggenplaag bracht malaria naar Efeze en zorgde er samen met de verzanding van de haven uiteindelijk voor dat de bevolking vertrok. De stad werd meer en meer verlaten en in de 11e eeuw restte er slechts een dorp. Na verovering door de Turken in 1420 was Efeze volledig onbewoond. Eeuwenlang lag de plaats bedolven onder puin en aarde. Sinds bijna twee eeuwen vinden opgravingen plaats. Die hebben een groot gedeelte van de oude stad blootgelegd, op gelijk niveau als de opgegraven steden Pompeï en Herculaneum in Italië.
Bips
In Efeze was de aanwezigheid van stromend water heel belangrijk. Als voorbeeld noemde de gids de toiletgang. Er is in de oude stad duidelijk herkenbaar een ruimte met 36 openbare toiletten. De marmeren latrines zijn gebouwd in de eerste eeuw na Christus en maakten deel uit van openbare baden. Er werd heel plastisch verteld hoe dat er vroeger aan toe ging. Je zit naast elkaar en voorafgaand aan toiletbezoek krijg je een soort spons mee op een stokje. Na de stoelgang reinig je daarmee je bips. Vervolgens leg je die stok en spons neer in stromend water om schoon te spoelen. Klaar voor de volgende gebruiker. Niet iets voor mensen met smetvrees!
Openluchttheater
Efeze wordt met naam en toenaam genoemd in de Bijbel. De apostel Paulus heeft deze locatie twee keer aangedaan op zijn zendingsreizen. Hij heeft er enkele jaren gewoond en er zijn eerste brief aan de Korintiërs geschreven. Je kunt zien waar hij gelopen heeft, want de 500 meter lange weg van de toenmalige haven naar de stad is er nog. Die weg heet Arkadiane, vernoemd naar keizer Arcadius. Als je die afloopt kom je uit bij het grote openluchttheater, dat plaats bood aan 25.000 toeschouwers. In hoofdstuk 19 van het boek Handelingen wordt besproken wat daar gebeurde. De apostel Johannes heeft waarschijnlijk in Efeze zijn laatste jaren doorgebracht, mogelijk samen met Maria. In de buurt ligt haar huis, een katholiek en islamitisch heiligdom gesitueerd op de berg Koressos.
Bibliotheek
Pronkstuk van Efeze is de Celsus-bibliotheek. Als je ervoor staat zie je pas hoe imposant die voorgevel is. De gids wist allerlei wetenswaardigheden te vertellen. Zo is het gebouw eigenlijk een combinatie van een mausoleum en bibliotheek ter ere van gouverneur Tiberius Julius Celsus Polemaeanus. De façade is versierd met vier beelden van vrouwen; Sofia (wijsheid), Episteme (kennis), Ennoia (intelligentie) en Arete (deugdzaamheid). De beelden stellen de deugden voor, die Celsus tijdens zijn leven had nagestreefd. De bieb bevatte destijds 12.000 boekrollen. Het gebouw telde drie verdiepingen en de leeszalen waren bekleed met het kostbaarste marmer. In 262 na Christus werd de bibliotheek grotendeels verwoest door een brand en niet meer herbouwd. Enkel de voorgevel bleef overeind staan. Het geheel is in de jaren zeventig van de vorige eeuw gerestaureerd. De zuilen zijn voorzien van ijzeren staven zodat ze aardbevingen kunnen doorstaan.
Historie
Over Efeze is nog veel meer te vertellen. Maar je moet het eigenlijk met eigen ogen zien en ervaren om de historie in volle rijkdom tot je te kunnen laten doordringen. Een prima mogelijkheid is een excursie vanuit bijvoorbeeld Izmir of de populaire Turkse badplaats Kusadasi. Ga bij voorkeur niet in de warmste maanden en niet midden op de dag. Je zult er geen spijt van krijgen.
Met dank aan Turkish Airlines en Check-in PR voor de medewerking.
Uddel
MBO