Eind september neemt de Koninklijke Luchtmacht na 45 jaar afscheid van de F-16. De komende maanden blikt Up in the Sky terug op de operationele carrière van de F-16 bij de Nederlandse luchtmacht. Na de eerste delen over de beginjaren van de F-16 en de acties boven Joegoslavië, vandaag het derde deel: de operationele inzet van Nederlandse F-16’s boven het Midden-Oosten.
In 2002 namen Nederlandse F-16’s opnieuw deel aan een inzet in internationaal verband. Na de aanslagen op 11 september 2001, begonnen de Verenigde Staten de militaire operatie ‘Enduring Freedom’, gericht tegen de Afghaanse Taliban. Een internationale coalitie werd gevormd en ook Nederland sloot zich hierbij aan. Uiteindelijk bleef de luchtmacht twaalf jaar bijna onafgebroken met F-16’s actief boven Afghanistan. In totaal hebben de jachtvliegtuigen 24.480 uur over Afghanistan gevlogen, opererend vanaf vier standplaatsen: eerst in Manas (Kirgizië), daarna vanaf de Afghaanse bases in Kabul, Kandahar en Mazar-e-Sharif. De F-16’s hadden diverse ondersteunings- en verkenningstaken.
Crash
Tijdens de Afghanistan-missie ging één F-16 verloren. Op 31 augustus 2006 crashte F-16AM J-364 in de Afghaanse provincie Ghazni. Het toestel vloog op grote hoogte toen het incident zich voordeed, waardoor het is uitgesloten dat het vliegtuig is neergeschoten. Wat dan wel de oorzaak is geweest van het incident, is nooit achterhaald. Bij het ongeval kwam de vlieger, kapitein Michael Donkervoort, om het leven.
Na het afronden van de inzet in juni 2014 blikte één van de F-16 vliegers terug in magazine Vliegende Hollander: ‘Dit is inmiddels mijn 6de keer in Afghanistan als F-16-vlieger. Samen met de detachementscommandant vloog ik de allerlaatste operationele missie. Dat is toch wel bijzonder en eervol. Tijdens de afronding van de luchtmachtmissie in Afghanistan blijven de taken in de lucht dezelfde. Per dag vliegen we 2 keer uit om de grondtroepen, indien nodig, te ondersteunen. Ik heb in een situatie gezeten waarin dit móest gebeuren. De opluchting die je in de stemmen hoort als wij aankomen, is bijzonder. Dan besef je weer hoe belangrijk ons werk is. Wij willen niets anders dan dat de mannen en vrouwen op de grond uiteindelijk weer veilig op hun kamp terugkomen. Daarvoor zijn wij hier. Einde Afghanistan betekent ook nieuwe kansen. Het is tijd dat we weer iets nieuws gaan doen.’
Irak en Syrië
Als onderdeel van een internationale coalitie neemt een detachement van de Koninklijke Luchtmacht als “Air Task Force-Middle East” (ATF-ME) vanaf oktober 2014 deel aan de strijd tegen IS. Van oktober 2014 tot en met december 2018 zijn Nederlandse F-16’s met tussenpozen actief boven Syrië en Oost-Irak in het kader van operatie “Inherent Resolve”.
Terugblikkend op het eerste jaar Inherent Resolve, vertelde detachementscommandant luitenant-kolonel Ariëns destijds aan defensiemagazine De Vliegende Hollander: ‘Het is hier een heel andere missie dan Afghanistan. De vijand zelf en hoe je tot een aanval komt, zijn compleet verschillend. Afghanistan was een stabilisatiemissie. Daar was de inzet om eigen troepen te verdedigen of ontzetten. Dit is een interventiemissie. Hier is het de vijand terugdringen en bestrijden.’ In het eerste jaar werd door de F-16’s alleen nog boven Irak gevlogen, pas later opereerden de F-16’s ook boven Syrië. ‘We vliegen dagelijks boven Irak, de ene keer pre-planned missies, de andere keer close air support waarbij we niet van tevoren weten wat we tegenkomen. Dan krijgen we bijvoorbeeld via Forward Air Controllers doelen toegewezen.’
40 graden
‘Het hele Nederlandse detachement van zo’n 200 man is er op gericht om de F-16’s dag en nacht inzetbaar te hebben. “Je merkt dat de leeftijd van de F-16 veel meer onderhoud met zich meebrengt. Het technisch personeel zorgt er te allen tijde voor dat de toestellen inzetbaar zijn, of dat nu 10, 16 of 20 uur kost. Besef namelijk wel dat het personeel hier met 40 graden buiten of zelfs 50 graden in een onderhoudstent 12 uur aan het werk is. Ik kan op een gegeven moment zeggen ‘sorry, het is niet verantwoord nog langer door te werken’. Ik heb zelf 1 keer de stekker eruit getrokken ter bescherming van mijn personeel.’ Het hele Nederlandse detachement van zo’n 200 man is er op gericht om de F-16’s dag en nacht inzetbaar te hebben. ‘Je merkt dat de leeftijd van de F-16 veel meer onderhoud met zich meebrengt. Het technisch personeel zorgt er te allen tijde voor dat de toestellen inzetbaar zijn, of dat nu 10, 16 of 20 uur kost. Besef namelijk wel dat het personeel hier met 40 graden buiten of zelfs 50 graden in een onderhoudstent 12 uur aan het werk is. Ik kan op een gegeven moment zeggen ‘sorry, het is niet verantwoord nog langer door te werken’. Ik heb zelf 1 keer de stekker eruit getrokken ter bescherming van mijn personeel.’
Langer
In de zomer van 2016 droeg Nederland het stokje over aan België. Omdat IS duidelijk nog niet was verslagen, keerden de Nederlandse F-16’s begin 2018 terug naar Jordanië, waar vandaan de strijd tegen IS wordt voortgezet. Toch is het karakter van de gevechtsmissies duidelijk anders dan eerder. ‘Vooraf aanvallen plannen op grote militaire doelen, zoals ISIS-barakken of commandocentra, wordt nauwelijks nog gedaan. ‘De meeste doelen krijgen we pas te horen als we in de lucht zitten’, vertelt detachementscommandant Michel in 2018 aan De Vliegende Hollander. De operationele missies duren aanzienlijk langer dan een standaard oefenvlucht in een F-16: gemiddeld zit een vlieger zo’n 6,5 uur in de cockpit, waarvan hij er 5 uur daadwerkelijk vliegt. ‘De vluchten duren langer dan wanneer je op vooraf geplande doelen afgaat’, zegt Michel. Dat de missie een ander karakter heeft, is ook merkbaar in de cijfers van aanvallen. In de eerste 6 weken van deze missie vloog Nederland 54 keer, waarbij 17 keer wapens werden ingezet. Van oktober 2014 tot juli 2016 vloog de ATF ME ongeveer 2.100 missies, waarbij 1.800 keer wapens zijn ingezet.
F-16’s krijgen watersaluut na terugkeer uit Jordanië © Leonard van den Broek Nederlandse F-16 bij terugkeer op Volkel na een jaar in Jordanië © Leonard van den Broek Drie van de vier uit Jordanië teruggekeerde F-16’s © Leonard van den Broek Dennis Luyt (commandant van de Koninklijke Luchtmacht) verwelkomt één van de F-16 vliegers © Leonard van den Broek F-16AM met ‘Sniper’ doelaanwijspod naast het neuswiel aan stuurboord zijde © Leonard van den Broek
Einde
Begin januari 2019 keren de zes F-16’s terug vanuit Jordanië. Het betekent het eind van de laatste langdurige operationele inzet van de F-16. Één van de redenen om de missie in het Midden-Oosten niet verlengen, is de komst van de F-35. De introductie van de F-35, kondigt het onvermijdelijke einde aan van de F-16 in Nederlandse dienst. Op 27 september 2024 is het zover: dan maken de Nederlandse F-16’s hun laatste officiële vlucht.
Amsterdammers: leer vliegen op Teuge!
Vanaf de A10 Zuid is het maar een dik uur rijden naar de zes (!) vliegscholen op vliegveld Teuge. Voor een enkele les is dat te veel. Maar als je bijvoorbeeld met twee personen twee lesvluchten van drie kwartier boekt, of twee lessen op één dag doet, loont het wél de moeite. En er zitten nog andere voordelen aan… Meer weten? Stuur een mail naar [email protected]. Doen!
Verschillend
