In Europa lijkt het een steeds populairdere vorm van vervoer: de nachttrein. Vanuit Nederland worden er steeds meer routes aangekondigd en er zijn zelfs plannen voor een directe nachttrein tussen Amsterdam en Barcelona.
Elders in de wereld zijn nachttreinen al populairder dan in Nederland en rijden deze over nog veel grotere afstanden dan in Europa. De voordelen zijn duidelijk: je reist van stadscentrum naar stadscentrum, arriveert vroeg in de ochtend én spaart een nacht in een hotel uit. Er zijn echter nog veel hindernissen voor de trein in Europa: overvolle dienstregelingen, niet goed op elkaar aansluitende spoorlijnen en een grote hoeveelheid bureaucratie.
In China zijn hogesnelheidsnachttreinen van 300 kilometer per uur een stuk populairder dan in Europa en lijken ze bovendien een stuk beter te werken. Het leek ons de moeite waard om er eens één uit testen. Up in the Sky reisde daarom per nachttrein van Hong Kong naar Shanghai, een spoorafstand van maar liefst een kleine 2.000 kilometer. Dat is vergelijkbaar met de afstand tussen Amsterdam en het verre zuiden van Spanje. Het is dan ook interessant om eens te onderzoeken of China het wel voor elkaar krijgt om een serieus alternatief te bieden voor vluchten van 1500 kilometer of meer. 
Pre-boarding
Wie geen zin meer heeft in meer dan twee uur voor vertrek op het vliegveld zijn moet ook de ‘internationale’ trein in China vermijden. Omdat de trein vanuit Hong Kong vertrekt is er, naast een driedubbele bagagecontrole, ook een paspoortcontrole van zowel Hong Kong als China. Reizigers wordt om die reden geadviseerd om ruim 2,5 uur voor vertrek op het station aanwezig te zijn. En anders dan op de luchthaven is er na de paspoortcontrole weinig te beleven op het station. Er zijn geen restaurants of winkels, en zelfs geen automaten. Alleen een WC in een ondergrondse wachtruimte. Treinen boarden pas 15 minuten voor vertrek, waardoor er ruim voldoende tijd is om goed verveeld te raken.
Trein
De trein die wordt ingezet op onze route vanavond is een van de nieuwste exemplaren van de Chinese spoorwegen. De nachtelijke route van Hong Kong naar Shanghai is net nieuw. De eerste trein vertrok deze herfst. In totaal duurt de reis elf uur en overbrugt de nachttrein een afstand van liefst 1932 kilometer. De vertrektijd is grofweg 20:00 uur, en de geplande aankomsttijd is 07:00 uur de volgende ochtend. Boeken is voor buitenlanders overigens nog best een uitdaging. Ons lukte het pas kort van tevoren en via een Chinees reisbureau
Wij zullen de nacht doorbrengen in een ‘soft sleeper’, de meest luxe klasse die in deze G900-trein wordt verkocht. Tickets kosten grofweg 150 euro per passagier. Wie bereid is om de hele nacht in een stoel te zitten kan tegen lagere tarieven mee. De ‘luxe’ klasse van de trein betekent een stapelbed in een krappe vierpersoons cabine. De overige personen worden willekeurig ingedeeld. Wij hebben geluk met onze – vriendelijke en Engelssprekende – Chinese kamergenoten, die al vrij vlot in slaap vallen.
Comfort
Op de bedbank ligt een deken, een kussen, een amenity kit met verzorgingsartikelen en een snackbox. Het bed ligt verrassend comfortabel en de oordopjes zijn een leuke toevoeging, al helpen deze niet tegen het geschommel dat het ene moment voelt als een kalme hangmat en het andere als een licht auto-ongeluk. Wel helpen ze tegen het gesnurk van onze kamergenoot. De bedden hangen een beetje laag, wat in principe geen probleem is, behalve voor mensen die reizen met bagage aangezien er geen andere plek is om koffers te bewaren.
Entertainment
Aan boord van de gloednieuwe trein is geen enkele vorm van entertainment. Er is bovendien geen WiFi, maar wel een stopcontact en een USB C-ingang waardoor zelf gedownloade films wel bekeken kunnen worden. Het gebrek aan WiFi zorgt er ook voor dat, wie geen bereik heeft, geen toegang heeft tot het QR-code-menu en dus geen ‘roomservice’ kan bestellen. Die QR-code werkte overigens ook voor ons niet, maar dat is een vaker voorkomend probleem met westerse telefoons in China.
Hygiëne
De nachttrein is bijzonder schoon. Het beddengoed ruikt fris en op geen enkel oppervlak is stof te bekennen. Zelfs de gedeelde wastafels zijn schoon. De hurktoiletten zijn minder fris. Wanneer je in een trein, die 300 km/h reist, hurkend boven een relatief klein gat je behoefte gaat doen is het geen raadsel wat er gebeurt bij de eerste de beste bocht of wissel. Gelukkig is er ook een westers toilet dat in betere staat verkeert. Bovendien wordt het geheel geregeld schoongemaakt gedurende de reis.
Service
De trein beschikt over gratis tappunten voor drinkwater en in de cabine liggen uiterst teleurstellende snackboxen klaar. Een klein stukje droog vlees, een klein stukje gedroogd fruit, een droog bolletje, een banaan en een mini-pakje sinaasappelsap zijn bij het kaartje inbegrepen. Voor een avondmaaltijd, die tegen onze verwachtingen in op het station dus niet mogelijk bleek, begaven wij ons naar het ‘restaurant’, dat meer aanvoelt als kantine: een ruimte met zes krukken waar instant noedels met de smaak ‘rundervet’ te koop zijn. De noedels zijn, zeker vergeleken met die in Nederlandse supermarkten, erg lekker. De maaltijd kost ongeveer vier euro en een flesje water één euro.
Waar het bed op zich dus comfortabel aanvoelt, zorgt het gebrek aan enige verdere verzorging toch voor een brak gevoel wanneer de trein de volgende ochtend stipt op tijd het station van Shanghai binnenrijdt. Dat gevoel wordt verder versterkt door de stress die ontstaat wanneer iedereen vervolgens onder grote druk binnen vijf minuten van boord wordt gejaagd.
Conclusie
Het idee van ’s ochtends aankomen en een hele dag voor je hebben klinkt leuk, maar blijft wat ons betreft een sprookje. Uiteindelijk sta je vroeg in de ochtend als gebroken mens op een koud perron, in het specifieke geval van Shanghai ook nog eens ver buiten het centrum. De trein is duurder dan vliegen maar is een stuk minder comfortabel dan een korte nacht in een hotel gevolgd door een ochtendvlucht. Veel mensen vergelijken het bed in een nachttrein met vliegen in business class, terwijl het eigenlijk meer aandoet als een hostel, gevuld met verkouden mensen terwijl er een constante lichte aardbeving is.
Het concept van de trein is prima voor korte afstanden, maar zou niet verheerlijkt moeten worden alsof het de Orient Express is. Dat is het vergelijken van het Grand Budapest Hotel met een tent op een festivalterrein. Wie denkt dat de gloriedagen van het vliegen voorbij zijn doet er goed aan eens een wat langere treinreis te maken.
Toch is deze nachttrein een voorbeeld voor Europa. Wanneer wij onze medereizigers vragen waarom zij per trein reizen noemen zij de punctualiteit als belangrijke factor. De trein kwam inderdaad, na een reis van 11 uur, op de minuut precies aan in Shanghai, terwijl lijnvluchten in China vaak vertraagd zijn. De trein was een beetje wennen, maar daar zit ook een zekere mate cultuurverschil in. Als er geen vreemden in de slaapcabine zouden liggen en de snackbox zou bestaan uit een croissant en een yoghurtje was het al een heel ander verhaal geweest.
De nachttrein heeft veel potentie om een goed concept te zijn, misschien niet voor de zakelijke reiziger, maar als toerist is het een erg leuke ervaring. Met de versobering van de service bij Europese maatschappijen, duurdere vliegtickets en steeds vaker verstoringen in de vluchtuitvoering is deze toekomst wellicht dichterbij dan we denken. Mits er een beetje aan het spoor gewerkt wordt, letterlijk.
Verschillend
