Als je aan KLM denkt, denk je aan blauw-witte vliegtuigen, Schiphol en een wereldwijd netwerk. Maar ooit bestond er een ‘tweede KLM’ – minstens zo prestigieus, maar tegenwoordig vrijwel vergeten: de KNILM, oftewel de Koninklijke Nederlandsch-Indische Luchtvaart Maatschappij.
Opgericht in een tijd van ambitie
De KNILM werd opgericht in 1928, slechts negen jaar na de KLM. Terwijl de KLM zich richtte op Nederland en Europa, was de KNILM bedoeld als civiele luchtvaartmaatschappij binnen Nederlands-Indië.
Het hoofdkantoor stond in Batavia (het huidige Jakarta), en de maatschappij opereerde onafhankelijk van de KLM, al was er uiteraard samenwerking. Het doel? Passagiers, post en vracht vervoeren tussen eilanden als Java, Sumatra, Borneo en Celebes – in een tijd waarin reizen per boot vaak dagen duurde.
Vliegen tussen vulkanen en regenwouden
De KNILM vloog op plaatsen die voor Europese maatschappijen bijna mythisch klonken: Bandung, Balikpapan, Makassar, Palembang. De routes waren uitdagend, vaak boven onherbergzaam terrein, met onvoorspelbaar weer, weinig navigatiehulpmiddelen en minimaal uitgeruste landingsbanen.
De toestellen – aanvankelijk Fokkers (zoals de F.VIIa) – werden aangepast aan de tropische omstandigheden. Denk aan extra ventilatie, robuust landingsgestel en versterkte motoren. Later vloog men met Amerikaanse Douglas DC-2’s en DC-3’s.
In de jaren ’30 breidde de KNILM haar vleugels uit buiten Nederlands-Indië. Er kwamen lijndiensten naar Singapore, Manilla, en zelfs Darwin in Australië – een internationale primeur. In 1938 werd de eerste commerciële luchtpostdienst geopend tussen Batavia en Sydney.
De oorlog breekt uit
De Tweede Wereldoorlog betekende het begin van het einde voor de KNILM. Na de Japanse inval in Nederlands-Indië in 1942 werden veel vliegtuigen geëvacueerd naar Australië of vernietigd op de grond.
Een deel van de KNILM-vloot werd ingelijfd door de Amerikaanse luchtmacht (USAAF) voor transportmissies in de Pacific. Enkele Nederlandse piloten bleven actief in oorlogsdienst.
Na de oorlog keerde de KNILM niet meer terug naar haar oude glorie. In 1947 werd de maatschappij officieel opgeheven en samengevoegd met de KLM. De overgebleven toestellen, infrastructuur en personeel gingen op in wat later KLM Interinsulair Bedrijf zou worden – de voorloper van Garuda Indonesia.
Een pionier, vergeten maar niet verdwenen
Vandaag de dag leeft de naam KNILM vooral voort in luchtvaartmusea, verzamelingen van oude dienstregelingen en enkele overgebleven vliegtuigen in Australische of Amerikaanse opslag. Maar haar betekenis is groter dan vaak wordt beseft.
De KNILM was:
- Een van de eerste maatschappijen met interinsulaire lijnvluchten.
- Een technisch pionier in het vliegen onder extreme weers- en terreincondities.
- Een belangrijke schakel in de koloniale infrastructuur van toen.
De KNILM mag dan zijn opgegaan in de geschiedenis, haar erfenis is tastbaar. Niet alleen in oude foto’s van DC-2’s op Javaanse landingsbanen, maar ook in het besef dat de luchtvaart in Zuidoost-Azië mede gebouwd is op Nederlandse pioniers.
🛫 Dit artikel is onderdeel van een groeiende reeks kennispagina’s op Up in the Sky. Mis je iets, klopt er iets niet, of heb je een goede aanvulling? Laat het weten via [email protected]! Samen houden we de info up-to-date!
Verschillend
_Borneo_TMnr_10014089.jpg){kind=link}
Frequent flyer, luchtvaartprofessional en liefhebber; alles wat je weten wil, je vindt het op Up in the Sky - Alles over luchtvaart.