Recent is opnieuw een uitgave verschenen met een bundeling van jachtvliegers-verhalen. Het boek “Jachtvliegers doen het beter” bevat meer dan 100 verhalen en anekdotes over de naoorlogse jachtvliegerij in Nederland. Deze zijn aangeleverd door ruim 40 schrijvers, de meeste daarvan oud-jachtvliegers. Up in the Sky sprak met de samensteller en uitgever, Martin Leeuwis.
”Fighter Pilots do it Better” (“Jachtvliegers doen het beter”) is het vijfde boek uit een serie. Martin Leeuwis, zelf voormalig jachtvlieger op de NF-5, vertelt: ‘Het eerste boek, “Jachtvliegers in de Koude Oorlog” was een bundeling van jachtvliegverhalen voor de “Fighter Pilots Call” [een vijfjaarlijkse reünie van Nederlandse jachtvliegers, LvdB] in 2010. Vervolgens bleven de verhalen binnenkomen, zodat we met gemak een tweede boek konden uitbrengen. “Jachtvliegers doen een boekje open” verscheen in 2020. In 2021 verscheen “Jachtvliegers vertellen hun verhaal” door Gerrit Boxem, met 28 interviews met Nederlandse jachtvliegers. In “Langs hier, langs daar…” (2022) verzamelde Peer Dekkers verhalen uit de vliegeropleidingen.
Bird strike
‘Dit vijfde boek bleek toch aanmerkelijk moeilijker om te vullen met nieuwe verhalen. Het aantal oud-jachtvliegers dat nog verhalen instuurt is duidelijk afgenomen. Ook wilde ik dubbelingen voorkomen, want nog eens tien verhalen over bird strikes of landingen naast de baan gaat op den duur vervelen. Ook zie je dat het aantal spannende en smeuïge verhalen in de loop der jaren afneemt: sinds de jaren vijftig is de jachtvliegerij een stuk professioneler geworden en de vliegers halen tegenwoordig minder streken uit.’
De vliegveiligheid is een ander groot verschil tussen toen en nu: de militaire luchtvaart is een stuk veiliger geworden. ‘Voor de samenstelling van dit boek heb ik goed gebruik gemaakt van het archief van “Veilig Vliegen”. Dat was een tijdschrift van de KLu over vliegveiligheid. Ik heb daar dankbaar uit kunnen putten, door de meest opvallende incidenten eruit te pikken. De beschrijvingen waren vaak erg lang en gedetailleerd, dus die heb ik ingekort en soms herschreven. Uiteindelijk is het een mooie mix geworden van ingezonden verhalen en anekdotes, en artikelen uit “Veilig Vliegen”. Maar de spoeling wordt nu echt wel dun, dus waarschijnlijk is dit de laatste uit de reeks.’
Remchute
‘In de jaren vijftig is het voorgekomen dat er jaarlijks meer dan 25 vliegers omkwamen door crashes, en dat enkele jaren achter elkaar! Daar waren verschillende verklaringen voor: de vliegtuigen en motoren waren minder betrouwbaar. Verder was de intensiteit van vliegen en oefenen behoorlijk hoog, want morgen zouden de Russen kunnen aanvallen. Tegelijkertijd is het ervaringsniveau tegenwoordig veel hoger. Vroeger moesten ze zelf dingen uitvinden, bijvoorbeeld wat de beste remtechniek was op een natte baan met een bepaald toestel. Aerodynamic braking, of toch juist afremmen met remchute: wat het beste was stond niet in het handboek. Dus ze deden dan maar wat de oudste vlieger van het squadron riep, maar dat was niet altijd het beste. Meerdere kisten belandden zo naast de baan, puur door een verkeerde landingstechniek.’
Brand
Een ander verhaal uit het boek illustreert dit goed. Twee F-84F Thunderstreaks die in Zuid-Duitsland in take off wilden maar uiteindelijk baan tekort kwamen. Aan berekeningen van “take off performance”, dus hoeveel baanlengte benodigd was bij bepaalde omstandigheden, werd in die tijd nauwelijks aandacht besteed. Dat het met een zwaar behangen kist bij warm weer, als de motor minder vermogen kon leveren, een keer mis zou gaan, was te verwachten. Bij de start vanaf een Amerikaanse vliegbasis in Zuid-Duitsland begonnen twee Nederlandse “Streaks” aan hun lange aanloop voor de start.
Op het laatste deel van de baan zagen beide vliegers dat ze het niet zouden halen, dus hun enige redmiddel was het afwerpen van de grote 450 gallon brandstoftanks. Vier van deze tanks stuiterden over de baan en 7000 liter brandstof vloog in brand! Verlost van hun zware last sprongen de twee Streaks de lucht in. Bij berekeningen achteraf bleek dat ze onder de gegeven omstandigheden 9200 voet “groundroll” nodig hadden gehad – terwijl de baanlengte 9000 voet was! Na dit incident werden de jachtvliegers verplicht om berekeningen voor de take off performance te gaan uitvoeren.
Chronologisch
De verhalen in het boek zijn bewust niet chronologisch geordend. Leeuwis: ‘De opzet leent zich tot lekker bladeren en stukjes te lezen. Dat leest toch net wat makkelijker dan een roman met verhaallijn die je moet onthouden, met personages en zo.’
Het merendeel van de verhalen in het boek komt uit de jaren zestig en zeventig, een aanzienlijk deel ook nog uit de jaren tachtig. De jaren negentig en daarna zijn duidelijk ondervertegenwoordigd. ‘Tegenwoordig is men toch wat voorzichtiger in het delen van verhalen, het zijn niet altijd gebeurtenissen die je aan de grote klok wilt hangen. Zeker als vliegers nog reservist of in actieve dienst zijn, zal de baas daar niet altijd blij mee zijn.’
Bumpersticker
En waar verwijst de titel nu eigenlijk naar, waar komt deze uitdrukking vandaan? ‘In de jaren vijftig en zestig kwam deze uitdrukking in Amerika in zwang. Op vliegbases in Amerika en Canada had de helft van de vliegers zo’n sticker op de bumper van de auto. Na mijn vliegopleiding in Canada besloot ik er een stapel van te laten drukken en kreeg ze makkelijk verkocht: iedereen wilde ze hebben! Uiteindelijk heb ik er meer dan duizend van verkocht en kwam je ze overal tegen. Zelf plakte ik een keer zo’n sticker op de deur van een cursusruimte op Schiphol. De volgende dag was de sticker weggehaald. Nieuwe sticker geplakt, met secondelijm, en ook die sticker werd verwijderd. Maar zoals ze zeggen: de aanhouder wint! Want vijf stickers en veel secondelijm verder, hebben ze de laatste uiteindelijk laten zitten.’
“Jachtvliegers doen het beter” is een zeer leesbaar boek, met opnieuw een grote variatie aan verhalen uit de naoorlogse jachtvliegerij. De opgenomen verhalen zijn relatief kort en niet chronologisch geordend, waardoor het boek uitnodigt tot bladerend lezen. Diverse foto’s van de betreffende vliegtuigtypen staan in het boek, soms zijn ook foto’s opgenomen van de beschreven incidenten. Het boek is verkrijgbaar via de uitgever.
- Jachtvliegers doen het beter
- Samengesteld door Martin Leeuwis
- Softback | 178 pagina’s
- kleurendruk met veel illustraties, A5 formaat.
- ISBN: 978 9490008 345
- Uitgeverij Leeuwis Publications, 2025
- € 18,95
- Verkrijgbaar via de uitgever, bij Flash Aviation en de Aviation Megastore
Verschillend
VWO
Redacteur en fotograaf. Leonard groeide op in Eindhoven waar het vliegverkeer rond het toenmalige Welschap zijn interesse wekte. De afgelopen jaren bezocht Leonard talloze vliegbases in binnen- en buitenland. Zijn specialisatie betreft dan ook de militaire luchtvaart. In het dagelijks leven is Leonard werkzaam als arts bij een GGD.